Σύγχρονα… αρχαιοελληνικά έθιμα

Κάποιες γιορτές, που μπήκαν για τα καλά στη ζωή μας, προκαλούν αντιδράσεις στην Ελληνοορθόδοξη Εκκλησία, αλλά και γενικότερα στον Ορθόδοξο κόσμο. Γιορτές όπως του Αγίου Βαλεντίνου και του Καρναβαλιού π.χ. θεωρούνται από την Εκκλησία παγανιστικές. Γεγονός πάντως είναι, ότι πολλές από τις γιορτές και έθιμα του τόπου μας, έχουν τις ρίζες τους στην αρχαία Ελλάδα και συνδέονται έμμεσα με το Χριστιανισμό.
Ας δούμε όμως μερικές από αυτές, όπως παρουσιάζονται σε ιστορικά κείμενα:
Αποκρέα. Σημαίνει αποχή από το κρέας. Κάποιοι υποστηρίζουν ως συνώνυμο της λέξης Αποκριά τη λέξη Καρναβάλι (Carnival) ως προερχόμενη από το λατινικό carnem levare. Στην ουσία, η λέξη προέρχεται από τις ρίζες «Κάρνα = Σάρκα» και τη λέξη «Βάαλ» που ήταν αρχαίος Θεός και του αποδίδονταν θυσίες σάρκας και τελετές σε εποχές προ Χριστού. Οι ρίζες των εκδηλώσεων αυτών βρίσκονται στην αρχαία Ελλάδα, με ευρύ φάσμα παμπάλαιων Διονυσιακών εθίμων. Πηγή έμπνευσης για το Καρναβάλι ήταν οι Διονυσιακές πομπές, που κατευθύνονταν στον τόπο λατρείας των Διονυσιακών Μυστηρίων.
Τα Αναστενάρια. Εορτάζεται κάθε χρόνο 21 Μαΐου στη βόρεια Ελλάδα όπου γίνεται ζωοθυσία και στο τέλος πυροβατούν χωρίς να καίγονται, κρατώντας την εικόνα των Κωνσταντίνου και Ελένης. Τα Αναστενάρια αποτελούν συνονθύλευμα αρχαίων Θρακικών, Διονυσιακών και αιρετικών στοιχείων. Η πυροβασία είναι ένα πανάρχαιο τυπικό κάθαρσης και ιερουργίας, στενά συνδεδεμένη με τα μυστήρια και τη λατρεία του θεϊκού Προμηθεϊκού πυρός.
Τα έθιμα του Δωδεκαημέρου. Αναβιώνουν σε διάφορα μέρη. Τα Μπαμπούγερα στις Σέρρες με τους φαλλοφόρους Σεληνούς, Αράπηδες, Γουρουνοχαλά κ.λπ. είναι όλα έθιμα με Διονυσιακό υπόβαθρο.
Ο παραδοσιακός γάμος. Έχει ρίζες από τη Διονυσιακή γιορτή των Ανθεστηρίων όπου γινόταν συμβολικός Ιερός Γάμος με τον Διόνυσο με νέες οι οποίες δίνανε όρκο αγνότητας.
Το χριστουγεννιάτικο έλατο. Κατά την αρχαιότητα ήταν ένα από τα ιερά φυτά. Ο Διόνυσος, ως θεός της βλάστησης, είχε και τους τίτλους Δενδρεύς, Ένδενδρος ή Δενδρίτης.
Οι λαμπάδες του Πάσχα. Ο Βάκχος είχε και το επίθετο Λαμπήρ. Στην Πελλήνη της Αχαΐας γιόρταζαν προς τιμήν του τα Λαμπτήρια, φέρνοντας τη νύχτα αναμμένες δάδες στο ιερό του, πράγμα που θυμίζει τις λαμπάδες του Πάσχα.
Τα κόλλυβα. Η τελευταία ημέρα της γιορτής των Ανθεστηρίων είχε να κάνει με τους νεκρούς και τα κακά πνεύματα. Έβραζαν σπόρους διαφόρων καρπών που τους προσέφεραν στο χθόνιο Ερμή εκ μέρους των νεκρών. Κάτι ανάλογο γίνεται και σήμερα με τα κόλλυβα που μοιράζονται το Ψυχοσάββατο για τις ψυχές των πεθαμένων.
Τα μνημόσυνα. Είναι πανάρχαιο έθιμο. Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν πως με δεήσεις, θυσίες και προσφορές, ήταν δυνατόν να πετύχουν τη συγγνώμη των Θεών για τα αμαρτήματα των νεκρών.
Η διαχρονικότητα των εθίμων, θα πρέπει να πούμε, οφείλεται κατά κύριο λόγο στη διατήρησή τους από τη χριστιανική θρησκεία, παραλλάσσοντας κάποιες φορές το νόημά τους ή ακόμη και τον αρχικό σκοπό της δημιουργίας τους.
Καλές απόκριες ή… καλό καρναβάλι.