«America First», πρώτα η Αμερική, δηλαδή. Είτε μας αρέσει είτε όχι. Μόνον που αυτή τη φορά δεν το είπε ο Ντόναλντ Τραμπ αλλά ο επικεφαλής μιας από τις κορυφαίες και πιο γνωστές φαρμακευτικές πολυεθνικές εταιρείες της Γαλλίας.
Επισημαίνοντας ότι οι ΗΠΑ έσπευσαν να χρηματοδοτήσουν πρώτες («επενδύοντας στο ρίσκο») τις έρευνες της Sanofi για την παρασκευή ενός εμβολίου κατά του κορωνοϊού, ο βρετανός διευθύνων σύμβουλος της Πολ Χάντσον υποστήριξε την Τετάρτη 13 Μαΐου, ότι στην περίπτωση που οι επιστήμονες της εταιρείας του επιτύχουν το στόχο τους, οι πρώτοι που θα παραλάβουν τα πρώτα εκατομμύρια δόσεις του εμβολίου που θα παρασκευαστούν θα είναι οι Αμερικανοί.
Φυσικά οι δηλώσεις του προκάλεσαν οργισμένες αντιδράσεις στη Γαλλία τις οποίες, μάλιστα, εξέφρασε ο ίδιος ο Εμανουέλ Μακρόν, υπογραμμίζοντας πως όποιο εμβόλιο αποδειχτεί αποτελεσματικό κατά του φονικού κορωνοϊού θα πρέπει να αποτελέσει «κοινό αγαθό ολόκληρης της ανθρωπότητας δίχως να υπόκειται στους νόμους της αγοράς». Να κατευνάσουν τα πνεύματα από την πλευρά της Sanofi έσπευσαν υψηλόβαθμα στελέχη της, ακόμα και ο πρόεδρός της Σερζ Βαϊνμπέργκ, ξεκαθαρίζοντας πως «καμιά χώρα δε θα έχει προτεραιότητα» κατά τη διάθεση του εμβολίου.
Και ο Ολιβιέ Μπιγκιλό, επικεφαλής της Sanofi στη Γαλλία, υπογράμμισε ότι επιδίωξη της εταιρείας είναι το εμβόλιο να αρχίσει να διατίθεται συγχρόνως στις ΗΠΑ αλλά και τη Γαλλία και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Ο Γάλλος μάνατζερ, ωστόσο, εξήγησε επίσης πως για να συμβεί αυτό «οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να εργαστούν όσο γρήγορα εργάζονται οι Αμερικανοί», προσθέτοντας πως η αμερικανική κυβέρνηση έχει ήδη δεσμευτεί για τη δαπάνη πολλών ακόμη «εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ».
ΕΝΑ ΕΜΒΟΛΙΟ ΓΙΑ
ΟΛΗ ΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑ
Οπότε το κρίσιμο (κυριολεκτικά ζωής και θανάτου) ερώτημα που τίθεται είναι το εξής: δικαιούνται οι Αμερικανοί να λάβουν τις πρώτες δόσεις του εμβολίου επειδή η κυβέρνησή τους πρωτοστατεί στη χρηματοδότηση των απαραίτητων σχετικών ερευνών ή πρέπει όντως, όπως διατείνεται ο Εμανουέλ Μακρόν και πολλοί άλλοι, να αποτελέσει το εμβόλιο «κοινό αγαθό ολόκληρης της ανθρωπότητας»;
Ο Γάλλος πρόεδρος σίγουρα δεν έχει άδικο. Συγχρόνως, όμως, δεν έχουν άδικο όλοι όσοι υπενθυμίζουν πως η παρασκευή ενός αποτελεσματικού εμβολίου το ταχύτερο δυνατόν, μάλιστα, όπως απαιτούν οι συνθήκες, έχει τεράστιο οικονομικό κόστος. Ούτε εκείνοι που σημειώνουν ότι, όταν τελικά βρεθεί το εμβόλιο (ή τα εμβόλια, δεδομένου ότι δοκιμάζονται πάρα πολλά), θα πρέπει αμέσως μετά να παραχθούν εκατοντάδες εκατομμύρια, ίσως και δισεκατομμύρια δόσεις, διαδικασία που προϋποθέτει την ύπαρξη των κατάλληλων μονάδων βιομηχανικής παραγωγής, που θα μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες ολόκληρης της ανθρωπότητας.
Υπό κανονικές συνθήκες, για την ανέγερση ενός εργοστασίου παραγωγής φαρμάκων και την έναρξη λειτουργίας του απαιτούνται από τρία έως και πέντε χρόνια, καθώς επίσης και ένας πακτωλός χρημάτων. Για να συμβεί αυτό μέσα σε διάστημα λίγων μηνών, θα χρειαστούν καταρχάς περισσότερα χρήματα αλλά και περισσότερος κόπος. Με βάση τα παραπάνω, συμπεραίνεται εύλογα (υπέρ του Εμανουέλ Μακρόν) πως θα ήταν λάθος να καταστεί αρμοδιότητα μόνον των φαρμακευτικών εταιρειών η παραγωγή και διανομή του εμβολίου, δεδομένου ότι το αναπόφευκτα βασικό κριτήριό τους θα είναι το δικό τους έσοδο ή το ΑΕΠ των πατρίδων τους. Γράφοντας για ένα «δημοκρατικό αντίδοτο» στον ιό, το οποίο θα διανεμηθεί δίκαια στα κράτη όλου του κόσμου με γνώμονα όχι την οικονομική τους ισχύ αλλά τις ανάγκες τους, ο αρθρογράφος της ιταλικής Repubblica, Λούκα Φραϊόλι, υποστηρίζει ότι ενόσω εξελίσσονται οι «ανεκτίμητες» προσπάθειες των ερευνητών και των επιστημόνων των φαρμακευτικών εταιρειών, πρέπει να διαμορφωθεί συγχρόνως μια «πανεθνική βιομηχανική στρατηγική» για τη μαζική παραγωγή του.
«Τα κράτη που διαθέτουν τα μέσα πρέπει να ενώσουν τις δυνάμεις τους και να αναλάβουν την ευθύνη για την παραγωγή επαρκούς αριθμού δόσεων του εμβολίου, ούτως ώστε να καλυφθούν οι ανάγκες όλων, ανεξάρτητα από την οικονομική τους κατάσταση», σημειώνει ο Ιταλός δημοσιογράφος, όπως υπογραμμίζουν επίσης (και ευελπιστούν) και ο ΟΗΕ και ο ΠΟΥ και η ΕΕ. Οι ηγέτες, ωστόσο, των κρατών που διαθέτουν τα μέσα, είναι κάθε άλλο παρά διατεθειμένοι να ενώσουν τις δυνάμεις τους.
Η ΚΟΥΡΣΑ ΤΩΝ ΕΜΒΟΛΙΩΝ
Δυστυχώς, προς το παρόν το μόνο σίγουρο είναι ότι το εμβόλιο αποτελεί, πριν καν παρασκευαστεί ακόμα, μήλον της έριδος μεταξύ των πιο ισχυρών κρατών του κόσμου αλλά και ότι ανά την υφήλιο διεξάγεται ήδη μια νέα κούρσα, σαν την κούρσα για την κατάκτηση του Διαστήματος και την κούρσα των εξοπλισμών: η κούρσα των εμβολίων.
«Ο ανταγωνισμός για την ανάπτυξη ενός εμβολίου μοιάζει με την αναμέτρηση των ΗΠΑ με τη Σοβιετική Ένωση στο Διάστημα», υποστήριξε, μιλώντας στους Financial Times, ο Μπραντ Λόνκαρ, ιδρυτής ενός ταμείου αμοιβαίων κεφαλαίων που επενδύει κυρίως σε κινεζικές εταιρείες βιοτεχνολογίας, κάνοντας μάλιστα λόγο για ένα νέο «Ψυχρό Πόλεμο» με τις ΗΠΑ να ανταγωνίζονται αυτή τη φορά την Κίνα.
Την ίδια ώρα, ολοένα και περισσότεροι ειδικοί στην προστασία της παγκόσμιας υγείας επισημαίνουν τον κίνδυνο, η πανδημία να παρασύρει την ανθρωπότητα σε μια νέα γεωπολιτική διαμάχη στο πλαίσιο των διαδικασιών με στόχο την άμεση παρασκευή, παραγωγή και διανομή ενός εμβολίου κατά του κορωνοϊού. «Ο συνδυασμός της εντεινόμενης αντιπαλότητας ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Κίνα, της σχετικής ανόδου του εθνικισμού και της αμφισβήτησης της πολυμέρειας, ανησυχεί ιδιαίτερα τους μελετητές των πανδημιών», επισημαίνει στο κείμενό του ο Ντέιβιντ Κρόου, δημοσιογράφος των FT με ειδίκευση στην αποκαλούμενη «pharma industry», την παγκόσμια βιομηχανία του φαρμάκου.
Η κούρσα των εμβολίων θα διαρκέσει τουλάχιστον από 12 έως 18 μήνες ενώ η παρασκευή, η παραγωγή και η διανομή του, αποτελούν απαραίτητη προϋπόθεση για την πλήρη αποκατάσταση της τάξης – όσον αφορά και τις οικονομίες και τις κοινωνίες – όχι μόνον στις χώρες που επλήγησαν και εξακολουθούν να πλήττονται χειρότερα από την πανδημία αλλά σε ολόκληρο τον πλανήτη. Ενόσω, όμως, η Ευρώπη και ο ΠΟΥ προσπαθούν να κρατήσουν ζωντανή την προοπτική της διεθνούς (και σε ερευνητικό και σε οικονομικό επίπεδο) συνεργασίας, οι ΗΠΑ και η Κίνα αρνούνται να δεσμευτούν, επιλέγοντας να αφιερώσουν όλες τους τις δυνάμεις στη μεταξύ τους αντιπαράθεση.
Μιλώντας στη λονδρέζικη εφημερίδα, ο Σκοτ Γκότλιμπ, ο πρώτος επικεφαλής της Υπηρεσίας Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ υπό την προεδρία Τραμπ, σημείωσε πως όλα όσα έλαβαν χώρα στο πλαίσιο αντιμετώπισης της πανδημίας της γρίπης των χοίρων το 2009, καθιστούν «ουτοπική» την άποψη, σύμφωνα με την οποία οι χώρες που θα αποκτήσουν πρώτες το εμβόλιο, θα το προσφέρουν αμέσως στον υπόλοιπο κόσμο, πριν καλύψουν τις δικές τους ανάγκες. «Είναι σημαντικό για την Αμερική να αποκτήσει το εμβόλιο από μια αμερικανική βιομηχανία γιατί γνωρίζουμε από την Ιστορία ότι στο πλαίσιο κρίσεων της δημόσιας υγείας κατά το παρελθόν, οι χώρες προέβησαν στην εθνικοποίηση των προϊόντων τους», εξήγησε δίχως περιστροφές ο Αμερικανός αξιωματούχος. Όσον αφορά τους Κινέζους, επιδιώκουν να βρουν πρώτοι το εμβόλιο, όχι μόνον για να θωρακίσουν το ταχύτερο δυνατό τη δημόσια υγεία τους αλλά και για να αποκαταστήσουν το πληγωμένο εθνικό φρόνημά τους, αποδεικνύοντας την υπεροχή τους έναντι των Αμερικανών. Οπότε, δε θα πρέπει να προκαλεί εντύπωση το γεγονός, πως τέσσερα από τα οκτώ υποψήφια εμβόλια που βρίσκονται στο στάδιο της κλινικής αξιολόγησης προέρχονται από την Κίνα. Κάποιοι, μάλιστα, υποστηρίζουν πως στην περίπτωση που βρουν πρώτοι οι Κινέζοι το εμβόλιο, θα μπορούσαν, αφότου, φυσικά, καλύψουν πρώτα τις τεράστιες δικές τους ανάγκες, να το προσφέρουν στη συνέχεια, όχι άμεσα, σε όλα τα κράτη της Γης αλλά πρώτα σε χώρες της Αφρικής και της Λατινικής Αμερικής. Σε κάθε περίπτωση, οι περισσότεροι ειδικοί σε ζητήματα παγκόσμιας υγείας συμφωνούν ότι ενώπιον της πανδημίας του κορωνοϊού το να ενδιαφέρονται η Ουάσιγκτον και το Πεκίνο πρωτίστως για το ποιος θα τερματίσει πρώτος στην κούρσα των εμβολίων, αποτελεί κοντόφθαλμη στρατηγική.
«Οι ΗΠΑ και η Κίνα θα έπρεπε να ανησυχούν, επειδή τουλάχιστον ένας από τους δύο δε θα τερματίσει πρώτος. Πρόκειται για ένα πραγματικά παγκόσμιο ζήτημα. Η παραγωγή θα είναι παγκόσμιας κλίμακας, θα εξαντληθούν τα γυάλινα φιαλίδια, τα ενεργά φαρμακευτικά συστατικά, δεν υπάρχουν όλες οι απαραίτητες υποδομές σε μια μόνο χώρα», ούτως ώστε να καταφέρει τα πάντα βασιζόμενη αποκλειστικά στις δικές της δυνάμεις, επισήμανε η Καλυψώ Χαλκίδου, επικεφαλής του Τμήματος Παγκόσμιας Υγείας του Κέντρου για την Παγκόσμια Ανάπτυξη (Center for Global Development). Η κούρσα των εμβολίων δεν αναμένεται να ολοκληρωθεί σύντομα, οπότε δε μπορεί να αποκλειστεί από τώρα, και ενόσω τα κρούσματα εξακολουθούν να αυξάνονται σε όλον τον κόσμο, το ενδεχόμενο στη μάχη κατά του κορωνοϊού να επικρατήσει τελικά η πολυμέρεια και η αλληλεγγύη. Ωστόσο, ολοένα και λιγότεροι είναι εκείνοι που αισιοδοξούν. «Όλοι γνωρίζουμε πως θα πρέπει να βασιστούμε στη διεθνή συνεργασία για να είναι επιτυχής η διαδικασία παρασκευής, παραγωγής και διανομής του εμβολίου. Η συμβολή της Κίνας είναι καθοριστική, όπως καθοριστική είναι και η συμβολή των ΗΠΑ. Τι θα γίνει εάν δεν έχουμε τη στήριξη αμφοτέρων;», διερωτήθηκε ανώτατος ευρωπαίος αξιωματούχος, για να σημειώσει πως «μάλλον θεωρήσαμε αφελώς ότι το Πεκίνο και η Ουάσιγκτον θα μπορούσαν να αφήσουν στην άκρη τις εμπορικές τους διαφορές αλλά η κατάσταση δε βελτιώνεται».
Ειδικά λαμβάνοντας υπόψη ότι ο Τραμπ απείλησε ακόμα και με ολική διακοπή των εμπορικών σχέσεων της πατρίδας του με την Κίνα, δηλώνοντας ότι είναι ιδιαίτερα απογοητευμένος από τον τρόπο με τον οποίο διαχειρίστηκαν οι κινεζικές αρχές το ξέσπασμα της πανδημίας και επισημαίνοντας ότι επί του παρόντος δεν έχει κανένα λόγο να συνομιλήσει με τον Σι Τζινπίνγκ.
Στην απειλή του Αμερικανού προέδρου έσπευσε να απαντήσει με κεντρικό άρθρο της η κινεζική και ελεγχόμενη από το ΚΚ εφημερίδα Global Times, κάνοντας λόγο για «προεκλογικές ανοησίες» και υπενθυμίζοντας ότι, προσφάτως, ο Ντόναλντ Τραμπ δε δίστασε να διερωτηθεί δημοσίως κατά πόσο θα ήταν αποτελεσματικές κατά του κορωνοϊού οι «ενέσεις με αντισηπτικό».
