Ένα φαινόμενο με ανησυχητικές διαστάσεις
Συγκλονιστικά είναι τα στοιχεία για την κακοποίηση των ηλικιωμένων. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, 1 στα 10 άτομα ηλικίας άνω των 60 ετών έχουν δεχτεί κάποια μορφή κακοποίησης, ενώ το 90% των περιπτώσεων της κακοποίησης ασκούνται από άτομα του οικογενειακού περιβάλλοντος.
Ο όρος «κακοποίηση ηλικιωμένων» χρησιμοποιείται για να περιγράψει την καταχρηστική συμπεριφορά ή την έλλειψη φροντίδας, που έχει ως αποτέλεσμα την πρόκληση βλάβης ή δυσφορίας σε ένα ηλικιωμένο άτομο.
Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει χιλιάδες μελέτες και αναλύσεις γύρω από το ευαίσθητο θέμα της κακοποίησης των ατόμων της τρίτης ηλικίας, που μπορεί να συμβεί σε όλα τα είδη σχέσεων: Μεταξύ των γενεών της οικογένειας, με συντρόφους και σε σχέσεις, όπως αυτές που αφορούν φροντιστές, επαγγελματίες, γείτονες, κλπ.
Κοινωνιολόγοι, κοινωνικοί επιστήμονες και κοινωνικοί λειτουργοί συμφωνούν, πως η κακοποίηση ηλικιωμένων μπορεί να είναι δύσκολο να αναγνωριστεί και μπορεί να φαίνεται διαφορετική κάθε φορά. ‘Ένα άτομο που βιώνει κακοποίηση μπορεί να αποτραβηχτεί, να γίνει ανήσυχο, φοβισμένο ή καταθλιπτικό, συχνά απρόθυμο να ζητήσει βοήθεια, επειδή ανησυχεί για τις συνέπειες.
Η κακοποίηση ηλικιωμένων μπορεί να λάβει διάφορες μορφές: ψυχολογική, οικονομική, σωματική ή σεξουαλική. Κάθε ηλικιωμένος μπορεί να υποστεί κακοποίηση. Αυτό περιλαμβάνει άτομα όλων των φύλων και εθνοτήτων και από όλες τις κοινωνικές τάξεις. Οι ηλικιωμένοι που είναι απομονωμένοι ή που χρειάζονται κάποια βοήθεια στις καθημερινές τους εργασίες, μπορεί να διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο και δυστυχώς η κακοποίηση γίνεται συνήθως από κάποιον που εμπιστεύεται ο ηλικιωμένος.
Η κακοποίηση ηλικιωμένων διαπράττεται συνήθως από μέλη της οικογένειας και συχνά περιλαμβάνει εξαναγκαστικό έλεγχο, καθώς ο δράστης κρύβει την κακοποίησή του πίσω από το πρόσχημα της οικογενειακής φροντίδας και ευθύνης.
Στον Καναδά, η γενική κοινωνική έρευνα δείχνει ότι περίπου το 10% των ηλικιωμένων είναι θύματα κακοποίησης κάθε χρόνο. Το 2020 η αστυνομία κατέγραψε 15.157 κακοποιητικές και χειριστικές συμπεριφορές, ποσοστό που αντιπροσωπεύει το 4% των συνολικών κακοποιήσεων.
Στην Ελλάδα, τα τελευταία χρόνια το φαινόμενο της κακοποίησης και αμέλειας κατά της ευάλωτης ομάδας των ηλικιωμένων αποτελεί μείζον κοινωνικό πρόβλημα. Το μέγεθος και η φύση τού προβλήματος παραμένουν άγνωστα, δεδομένου ότι υπάρχει μεγάλη έλλειψη δεδομένων για το μέγεθος του προβλήματος, ενώ η ταχεία γήρανση του πληθυσμού οδηγεί σε όξυνση του φαινομένου.
Το φαινόμενο της κακοποίησης ηλικιωμένων σε όλο τον κόσμο παίρνει μεγάλες διαστάσεις, καθώς εκατοντάδες χιλιάδες από αυτούς υφίστανται σωματική βία, απειλούνται, καθυβρίζονται, καταπιέζονται, προκειμένου να αλλάξουν τις διαθήκες τους, υφαρπάζονται οι τραπεζικοί τους λογαριασμοί και «βιάζονται».
Οι ηλικιωμένοι είναι ευπρόσβλητοι στην κακομεταχείριση στο χώρο τους ή σε άλλο περιβάλλον. Ιδιαίτερα πλησιάζοντας στο τέλος της ζωής τους, παρουσιάζουν αδυναμία και προβλήματα υγείας και αυτό τους καθιστά ευάλωτους και τους μειώνει την ικανότητα να είναι λειτουργικοί στην καθημερινότητά τους, αυξάνοντας το βαθμό εξάρτησής τους από άλλα άτομα. Η 15η Ιουνίου καθιερώθηκε από τον ΟΗΕ ως Παγκόσμια Ημέρα Κατά της Κακοποίησης των Ηλικιωμένων.
