Η τηλεφωνική επικοινωνία Μητσοτάκη-Ερντογάν άρκεσε για να ξαναβγούν στην πολιτική αγορά οι γνωστοί κύκλοι που υψώνουν τη σημαία «να τα βρούμε» με την Τουρκία, αποσιωπώντας το τίμημα. Η συνέντευξη Ροζάκη στον Σαχίνη (Κρήτη TV) πολυσυζητήθηκε, επειδή ακριβώς ήταν πιο ειλικρινής. Στην πραγματικότητα, δεν πρόκειται για τις προσωπικές απόψεις ενός έγκριτου νομικού, αλλά για τον εκφραστή μίας σχολής σκέψης, η οποία επηρέασε αποφασιστικά την ελληνική πολιτική έναντι της Τουρκίας.
Γράφει ο Σταύρος Λυγερός*
Έχει δίκιο ο Ροζάκης, όταν λέει ότι η διεθνής νομολογία δε δίνει αυτομάτως σε όλα τα νησιά, ανεξαρτήτως γεωγραφικής θέσης και μεγέθους, πλήρη επήρεια σε ΑΟΖ. Σε αρκετές περιπτώσεις δόθηκε περιορισμένη επήρεια και σε ελάχιστες (π.χ. Νήσος των Φιδιών στη Μαύρη Θάλασσα) καθόλου επήρεια.
Η Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας αναφέρει ότι νησιά που διατηρούν ακόμα και στοιχειώδη οικονομική δραστηριότητα δικαιούνται ΑΟΖ. Δεν αναφέρει, όμως, ρητά, ότι μοναδικό και αποκλειστικό κριτήριο για την οριοθέτηση είναι η αρχή της μέσης γραμμής. Εάν αυτό προβλεπόταν ρητά και σαφώς, δε θα χρειαζόταν διαπραγμάτευση για την οριοθέτηση της ΑΟΖ, ούτε παραπομπή στο Διεθνές Δικαστήριο όπου υπήρχε διαφωνία. Η οριοθέτηση θα ήταν μία τεχνική διαδικασία.
Ο Ροζάκης λέει ότι το πλεονέκτημα της Ελλάδας είναι «ότι έχει πραγματικά μία συστάδα νησιών, η οποία επεκτείνεται σε όλο το Αιγαίο. Μάλιστα, υπάρχει μία γραμμή η οποία πιάνει από το Σούνιο και κατεβαίνει στη Ρόδο. Για τα νησιά αυτά δεν υπάρχει αμφιβολία ότι έχουνε πλήρη επήρεια. Για άλλα νησιά, ενδεχομένως δεν έχουνε πλήρη επήρεια. Όπως το Καστελόριζο, λόγου χάριν». Εξηγεί γιατί –κατά την άποψή του– το Καστελόριζο δεν έχει πλήρη επήρεια σε ΑΟΖ, καταλήγοντας: «Εγώ υποστηρίζω ότι το Καστελόριζο έχει περιορισμένη επήρεια».
Η ΘΕΣΗ ΡΟΖΑΚΗ ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΣΤΕΛΟΡΙΖΟ
Είναι θεμιτή η νομική εκτίμηση του Ροζάκη –με βάση τη διεθνή νομολογία– ότι το Δικαστήριο (εάν κάποτε η υπόθεση φθάσει εκεί) θα δώσει στο Καστελόριζο μειωμένη επήρεια. Αυτό, όμως, είναι ποιοτικά διαφορετικό, από τη δήλωσή του πως το Καστελόριζο δεν πρέπει να έχει πλήρη επήρεια. Η θέση αυτή του πρώην υφυπουργού Εξωτερικών και συμβούλου διαδοχικών κυβερνήσεων ίσως θα είχε (με πολλά ερωτηματικά) νόημα, εάν η Τουρκία αναγνώριζε πως τα νησιά έχουν ΑΟΖ. Εάν, δηλαδή, επικαλείτο την αρχή της αναλογικότητας και ζητούσε –στο πλαίσιο εποικοδομητικών διαπραγματεύσεων με την Ελλάδα– να δοθεί στο Καστελόριζο μειωμένη επήρεια.
Παραβιάζοντας το διεθνές δίκαιο, η Τουρκία με το έτσι θέλω δεν αναγνωρίζει ότι τα νησιά έχουν ΑΟΖ. Δεν πρόκειται για μαξιμαλιστική θέση εν όψει διαπραγματεύσεων, όπως ισχυρίζονται κάποιοι στην Αθήνα. Η Τουρκία, άλλωστε, δεν έμεινε στα λόγια. Με το μνημόνιο Άγκυρας-Τρίπολης έχει δημιουργήσει τετελεσμένο σε βάρος της Ελλάδας.
Κατά συνέπεια, ακόμα κι αν κατά τη διάρκεια μίας εποικοδομητικής διαπραγμάτευσης η Αθήνα ίσως συζητούσε το ενδεχόμενο να αποδεχθεί μειωμένη επήρεια του Καστελόριζου, θα ήταν πολιτικά-διπλωματικά αυτοκτονικό να το πράξει, όταν η Άγκυρα τηρεί τόσο επιθετική-επεκτατική στάση. Είναι δραματικό το γεγονός, ότι τη θέση Ροζάκη συμμερίζονται πολλοί στο πολιτικό, μιντιακό και ακαδημαϊκό σύστημα. Υπενθυμίζω τη δήλωση Κοτζιά, ότι «οι Έλληνες είναι μοναχοφάηδες» που αναφερόταν στην επήρεια του Καστελόριζου, καθώς και την παρεμφερή δήλωση του Κατρούγκαλου.
ΤΑ 12 ΜΙΛΙΑ ΚΑΙ Η ΝΑΥΣΙΠΛΟΪΑ
Η δεύτερη θέση του Ροζάκη που προκάλεσε αντιδράσεις, αφορά στην επέκταση των χωρικών υδάτων. Δήλωσε συγκεκριμένα, ότι η Ελλάδα «δεν πρέπει να πάει (από τα 6 στα 12 μίλια)… Καλώς να κάνει αιγιαλίτιδα ζώνη (χωρικά ύδατα) 12 μιλίων στο Ιόνιο, ενδεχομένως και στα ηπειρωτικά της εδάφη, αλλά στα νησιωτικά θα κλείσει το Αιγαίο Πέλαγος. Στερεί τα εμπορικά και τα πολεμικά πλοία όλων των κρατών από την ελεύθερη δίοδο, από την ελευθερία των θαλασσών… Διότι απλούστατα θα κλείσει το σύνολο της θάλασσας… Αν κοιτάξετε το χάρτη με 12 μίλια θα δείτε ότι κλείνει συνολικά όλες τις διόδους ελεύθερης ναυσιπλοΐας».
Στην πραγματικότητα, για τα 12 μίλια ο Ροζάκης προβάλει το επιχείρημα που παραδοσιακά επικαλείται η Τουρκία. Πράγματι, η επέκταση θα μετέτρεπε το μεγαλύτερο μέρος του Αιγαίου σε ελληνική θάλασσα. Αυτό, όμως, δε θα είχε καμία πρακτική επίπτωση στη ναυσιπλοΐα των εμπορικών πλοίων, ενώ τα πολεμικά θα πραγματοποιούν εντός των ελληνικών χωρικών υδάτων αβλαβή διέλευση, όπως προβλέπεται από το διεθνές δίκαιο.
Μία ματιά στο χάρτη δείχνει ότι το κεντρικό Αιγαίο, στις Κυκλάδες, είναι ελληνική θάλασσα και με το παρόν καθεστώς των έξι μιλίων. Το γεγονός αυτό δεν εμπόδισε τη ναυσιπλοΐα, ενώ έχουμε δει τουρκικά πολεμικά πλοία ακόμα και έξω από το Σούνιο να πραγματοποιούν καθόλου αβλαβή διέλευση, με την έννοια ότι στέλνονται εκεί για να κάνουν επίδειξη σημαίας.
Τα περί κλεισίματος του Αιγαίου στη ναυσιπλοΐα είναι απολύτως προσχηματικά. Θα ήταν πιο ειλικρινής ο Ροζάκης και όσοι «τραγουδούν» το ίδιο τραγούδι να είναι ειλικρινείς με τον εαυτό τους και με τους πολίτες, στους οποίους απευθύνονται. Στην πραγματικότητα, δε θέλουν η Ελλάδα να επεκτείνει τα χωρικά ύδατα, επειδή φοβούνται το τουρκικό casus belli, το ότι η Άγκυρα έχει χαρακτηρίσει την επέκταση αιτία πολέμου.
Η ΕΔΑΦΙΚΗ ΑΚΕΡΑΙΟΤΗΤΑ ΣΤΗ ΧΑΓΗ!
Το τρίτο σημείο της συνέντευξης Ροζάκη που αξίζει σχολιασμού, είναι η δήλωσή του για τις «γκρίζες ζώνες». Όπως αποκάλυψε, «οι διερευνητικές συνομιλίες γίνανε με βάση τη λογική ότι κάποτε θα πάμε στο δικαστήριο για την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ και ότι όλες οι παράπλευρες προκριματικές διαφορές θα λυνόντουσαν, μέσα από αυτές τις διερευνητικές επαφές».
Ποιες είναι οι «παράπλευρες διαφορές»; Προφανώς οι «γκρίζες ζώνες», που τώρα στη ρητορική της Άγκυρας έχουν γίνει «τουρκικά νησιά υπό ελληνική κατοχή».
Ο Σαχίνης ρώτησε τον Ροζάκη εάν συζητάμε και την κυριαρχία αυτών των νησιών. Ιδού η απάντηση: «Κατά την (επίσημη) ελληνική άποψη όχι. Εγώ δε θα είχα αντίρρηση να συζητήσουμε το θέμα αυτό. Δηλαδή από τη στιγμή που έχουμε τεκμήρια και αποδείξεις ότι είναι ελληνικά, δεν υπάρχει πρόβλημα. Ξέρετε ότι η συνθήκη της Λοζάνης λέει ότι η Τουρκία έχει (στην κατοχή της νησιά) που ευρίσκονται εντός 3 μιλίων από τις ακτές της. Άρα κατά βάση οτιδήποτε ευρίσκεται εκτός των 3 μιλίων είναι ελληνικό. Εγώ δε φοβάμαι το δικαστήριο».
Ο «ποιητής» μάς είπε, ότι συμφωνεί να τεθεί στην κρίση διεθνούς δικαστηρίου εάν θα παραμείνουν στην Ελλάδα ή θα παραχωρηθούν στην Τουρκία όχι μόνο βραχονησίδες, αλλά και κατοικημένα νησιά (Φούρνοι, Οινούσσες, Λειψοί, Αγαθονήσι, Αρκιοί κ.α.). Πρόσθεσε ότι δε φοβάται την απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου, επειδή η Συνθήκη της Λοζάνης είναι σαφής και υπέρ της Ελλάδας.
ΝΟΜΙΚΟ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΚΑΙ
ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ
Η Συνθήκη είναι σαφής και υπέρ της Ελλάδας, αλλά κανένα κράτος που σέβεται τον εαυτό του δε θέτει στην κρίση ξένων δικαστών την εδαφική ακεραιότητά του, επειδή ένας γείτονας έχει εγείρει διεκδικήσεις! Εκτός κι αν είχε προηγουμένως ηττηθεί σε πόλεμο. Είναι κοινό μυστικό, ότι για τόσο κρίσιμα ζητήματα, ακόμα και στις αποφάσεις διεθνών δικαστηρίων, υπεισέρχεται η πολιτική σκοπιμότητα, νοθεύοντας το αμιγώς νομικό κριτήριο.
Στο τραπέζι, άλλωστε, θα έμπαιναν για μοίρασμα μόνο ελληνικά νησιά, δηλαδή η Ελλάδα θα είχε μόνο να χάσει και η Τουρκία μόνο να κερδίσει. Στην ιδανική για την Ελλάδα περίπτωση, το Δικαστήριο θα της παραχωρούσε αυτά που ήδη κατέχει. Ακόμα και στα διεθνή δικαστήρια, όμως, οι ιδανικές αποφάσεις δεν είναι κανόνας. Σε τελευταία ανάλυση, εάν η Τουρκία θεωρεί ότι αδικείται, ας αναγνωρίσει τη δικαιοδοσία του Διεθνούς Δικαστηρίου και ας προσφύγει εναντίον της Ελλάδας.
Από την πλευρά μου, πάντως, οφείλω να αναγνωρίσω στον Ροζάκη, ότι εξέφρασε με αρκετή καθαρότητα αυτά που οι ομοϊδεάτες του πολιτικοί, δημοσιογράφοι και ακαδημαϊκοί, αποκρύπτουν επιμελώς όταν μιλάνε δημοσίως.
*Ο Σταύρος Λυγερός έχει εργασθεί σε εφημερίδες (για 23 χρόνια στην Καθημερινή), ραδιοφωνικούς και τηλεοπτικούς σταθμούς. Σήμερα είναι πολιτικός-διπλωματικός σχολιαστής στον τηλεοπτικό σταθμό OPEN και διευθυντής του ιστότοπου SLpress.gr. Συγγραφέας 16 βιβλίων. Μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής στην εξέγερση του Πολυτεχνείου το Νοέμβριο του 1973.
