Η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας από το 1923, που ιδρύθηκε το νέο τουρκικό κράτος και μέχρι τις αρχές του 21ου αιώνα, ήταν εξαιρετικά εσωστρεφής και η τουρκική διπλωματία ενεργούσε πάντα καιροσκοπικά και εκ του ασφαλούς.
Σάββας Καλεντερίδης*
© pontosnews.gr
Όταν Αγγλία και Γαλλία, τις παραμονές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, προσπαθούσαν να πάρουν με το μέρος τους χώρες για συμμάχους, η Τουρκία διαπραγματευόταν τη συμμετοχή της, απαιτώντας από το Παρίσι να της παραχωρηθεί η Κιλικία, που τότε ήταν γαλλικό προτεκτοράτο. Η Γαλλία αποχώρησε από την Κιλικία, η Τουρκία έκανε ένα «σημαδεμένο» πραξικόπημα και προσάρτησε την Αλεξανδρέττα, σημερινό νομό Αντιοχείας – Χατάι, παρότι η περιοχή αυτή κατοικούνταν από Σύριους, Έλληνες και Αρμένιους.
Όμως, η Τουρκία στο ίδιο θέμα έκανε μια άλλη ενέργεια, που χαρακτηρίζει διαχρονικά την τουρκική διπλωματία. Ενώ πήρε αυτό που ήθελε, δε συμμετείχε στον πόλεμο στο πλευρό κανενός, πλην όμως παρείχε πολύτιμη υποστήριξη στη ναζιστική Γερμανία, με την οποία μάλιστα συνήψε και συμφωνία.
Να σημειωθεί, ότι το ίδιο επιχείρησε να κάνει και με την Αγγλία, απαιτώντας να της παραχωρηθούν τα Δωδεκάνησα, ως όρο για να εισέλθει στον πόλεμο. Το αρνήθηκε ο Τσόρτσιλ και έτσι η Τουρκία δεν εισήλθε στον πόλεμο, κρατώντας όμως ως «λάφυρο» της διαπραγμάτευσης με τη Γαλλία την Αλεξανδρέττα.
Παρόλα αυτά, παρότι πήρε την Αλεξανδρέττα και παρότι ήταν βασικός υποστηρικτής του Χίτλερ και των ναζί, χωρίς να έχει κανένα πρόβλημα, η Τουρκία θέλησε να εισέλθει στον πόλεμο μια μέρα πριν το τέλος του, για να καθίσει στο τραπέζι των νικητών και να αποκομίσει τα ανάλογα κέρδη. Αυτή η πολιτική τής έδωσε τον τίτλο του «Επιτήδειου Ουδέτερου», αυτής της καιροσκοπικής στάσης που χαρακτηρίζει την τουρκική διπλωματία. Την ίδια στάση έδειξε ο Ερντογάν στην ουκρανική κρίση.
Όταν η κρίση ήταν στη φάση της κορύφωσης και η κυβέρνηση της Ουκρανίας ήταν αντιμέτωπη με το φάσμα της ολοκληρωτικής καταστροφής της χώρας, ο Ερντογάν έτεινε χείρα βοηθείας στον Ζελένσκι και προσπάθησε να εκμεταλλευθεί την κατάσταση σε δύο τομείς.
Επωφελούμενος από την κατάσταση αδυναμίας της Ουκρανίας, επισκέφθηκε το Κίεβο και υπέγραψε οκτώ συμφωνίες, ανάμεσα στις οποίες και αυτή της συνεργασίας στον τομέα της υψηλής τεχνολογίας και αεροναυπηγικής. Σημειώνεται ότι η Τουρκία, λόγω του εμπάργκο των ΗΠΑ και άλλων δυτικών χωρών, αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα στην εξασφάλιση κινητήρων και άλλων απαρτίων για τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη, τα ελικόπτερα, τα τεθωρακισμένα οχήματα και τα άλλα οπλικά συστήματα που κατασκευάζει. Δεδομένου ότι η Ουκρανία διαθέτει αξιόλογη βιομηχανία στους τομείς ενδιαφέροντος της Τουρκίας, η συμφωνία αυτή πρέπει να χαρακτηριστεί ως ιδιαίτερης σημασίας.
Εκτός από τον τομέα της αμυντικής τεχνολογίας, ο Ερντογάν προσπάθησε να εξασφαλίσει και πολιτικά οφέλη για την Τουρκία από την ουκρανική κρίση. Προσφέρθηκε ως μεσολαβητής ανάμεσα σε Ουκρανία – Δύση και Ρωσία. Στόχος του ήταν να καθιερωθεί η Τουρκία ως ένας σημαντικός ανεξάρτητος «παίκτης», ως ένας τρίτος πόλος στην περιοχή. Όμως, οι εξελίξεις τον διέψευσαν. Αυτόν το ρόλο διεκδίκησαν και τον κέρδισαν ο Μακρόν και ο Σολτς, με την Τουρκία να παίζει έναν περιθωριακό ρόλο στην αποκλιμάκωση της ουκρανικής κρίσης.
Όσον αφορά τα ελληνοτουρκικά, ο Ερντογάν προσπαθεί να επωφεληθεί από τη γενική αναταραχή περί το Ουκρανικό, για να προωθήσει τις δικές του διεκδικήσεις εναντίον της Ελλάδας.
Το τελευταίο διάστημα, παρατηρείται ένας καταιγισμός δηλώσεων κυβερνητικών αξιωματούχων, του Προέδρου Ερντογάν συμπεριλαμβανομένου, για το θέμα της στρατιωτικοποίησης των νησιών, το οποίο, όμως, κάνοντας ένα τεράστιο άλμα λογικής, συνδέουν με το δικαίωμα άσκησης κυριαρχίας σ’ αυτά από την Ελλάδα. Δηλαδή, το σκεπτικό της Τουρκίας λέει ότι «εφόσον παραχωρήθηκαν τα νησιά στην Ελλάδα υπό τον όρο της στρατιωτικοποίησης, αφού η Ελλάδα δεν τηρεί αυτόν τον όρο, δεν μπορεί να ασκεί κυριαρχία σ’ αυτά».
Φυσικά, ξεχνούν να αναφέρουν ότι τα νησιά παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα υπό πλήρη κυριαρχία και ότι ο όρος της αποστρατιωτικοποίησης δεν έχει καμία απολύτως σχέση και δε συνδέεται με κανέναν τρόπο με το άρθρο της παραχώρησής τους.
Να σημειώσουμε στο σημείο αυτό ότι η Τουρκία, αφού έστειλε επιστολή για το θέμα στον ΟΗΕ, ετοιμάζεται να στείλει σχετικές επιστολές καταγγελίας της παραβίασης των Συνθηκών της Λοζάνης και των Παρισίων από την Ελλάδα, στις χώρες που τις υπέγραψαν, στο ΝΑΤΟ, την ΕΕ και όπου αλλού θεωρεί η τουρκική διπλωματία ότι είναι σκόπιμο.
Η Ελλάδα πρέπει να κινηθεί προληπτικά, καταγγέλλοντας την Τουρκία παντού ότι απειλεί συστηματικά τα νησιά και γι’ αυτό η Ελλάδα κάνει χρήση του δικαιώματος της άμυνας, όπως της αναγνωρίζεται από το Άρθρο 41 του καταστατικού χάρτη του ΟΗΕ.
Αν κινηθούμε σωστά, τότε όχι μόνο δε θα κερδίσει τίποτα η Τουρκία σε πολιτικο-διπλωματικό επίπεδο, αλλά θα εκτεθεί ανεπανόρθωτα. Όπως λέει ο λαός μας, θα πάει για μαλλί και θα βγει κουρεμένη. Αρκεί να κινηθούμε γρήγορα και σωστά. Φύλακες γρηγορείτε.
*Ο Σάββας Καλεντερίδης (Βέργη Σερρών, 1960) είναι Έλληνας αξιωματικός εν αποστρατεία, πρώην πράκτορας της ΕΥΠ και μετέπειτα συγγραφέας και γεωστρατηγικός αναλυτής.
