Το ισχυρότερο όπλο για την αντιμετώπιση του κορωνοϊού δεν είναι ούτε το εμβόλιο, ούτε κάποιο θαυματουργό φάρμακο, ούτε τα πολλαπλά τεστ στον πληθυσμό. Το ισχυρότερο όπλο, αυτό που θα μπορούσε να έχει λύσει το πρόβλημα εξ αρχής αν δεν το είχαμε περιφρονήσει, είναι τα σύνορα.
Κώστας Γρίβας*
Πράγματι, σε αντίθεση με την άποψη που επιχειρείται να επιβληθεί, κυρίως από τις ΗΠΑ για γεωπολιτικούς λόγους, η Κίνα προσέφερε ένα μεγάλο χρονικό περιθώριο στις ευρωπαϊκές χώρες, μεγαλύτερο των δύο μηνών, για να προετοιμαστούν για την αναπόφευκτη έλευση του κορωνοϊού. Όλα τα υπόλοιπα είναι εκ του πονηρού.
Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις είχαν όλες τις πληροφορίες που χρειάζονταν και είχαν και το χρόνο να δράσουν. Και μπορούσαν να κάνουν ένα πολύ απλό πράγμα. Να κλείσουν τα σύνορά τους. Να απαγορεύσουν την είσοδο σε όσους πολίτες χωρών είχαν προσβληθεί ήδη από τον ιό, να απαγορεύσουν τα ταξίδια πολιτών τους προς αυτές τις χώρες και να θέσουν σε καραντίνα όποιον πολίτη τους βρισκόταν ήδη εκεί και επέστρεφε.
Και μπορούσαν να το κάνουν είτε εν συνόλω ως ΕΕ, είτε ως επιμέρους ξεχωριστά κράτη. Σε αυτήν την περίπτωση οι οικονομικές συνέπειες θα ήταν ένα μικροσκοπικό κλάσμα αυτών που υπήρξαν μερικές εβδομάδες μετά, όταν οι ευρωπαϊκές χώρες, η μία μετά την άλλη, έμπαιναν στο ψυγείο, σε μια απέλπιδα προσπάθεια να περιορίσουν τη διάδοση του κορωνοϊού.
Με άλλα λόγια, οι ευρωπαϊκές χώρες μπορούσαν να επιλύσουν το πρόβλημα εν τη γενέσει του, ή έστω να το περιορίσουν δραστικά, απλώς με το να θυμηθούν ότι έχουν σύνορα. Και σύνορο, εξ ορισμού, σημαίνει ελεγχόμενος χώρος. Αρκούσε λοιπόν να ασκήσουν ελέγχους στα σύνορα. Και αυτό ήταν πολύ απλό και εύκολο να γίνει. Ταυτόχρονα όμως ήταν και αδιανόητο.
ΤΟ «ΑΔΙΑΝΟΗΤΟ»
ΚΛΕΙΣΙΜΟ ΤΩΝ ΣΥΝΟΡΩΝ
Μιλώντας με πολλούς ανθρώπους στην Ελλάδα και την Ισπανία, ορισμένοι εκ των οποίων ήταν σε σημαντικές θέσεις στον κρατικό μηχανισμό, όταν τους ρώτησα γιατί δεν κλείνουν τα σύνορα, η απάντηση ήταν σχεδόν πάντοτε μια παραλλαγή του «αυτό δε γίνεται»! Το «γιατί δε γίνεται» δεν το εξηγούσαν. Απλώς το θεωρούσαν μια δεδομένη κατάσταση. Άποψη του υπογράφοντος είναι ότι η επιλογή αυτή δεν τέθηκε καν υπό εξέταση, γιατί έθιγε την ιεροποιημένη υπόσταση του «παγκόσμιου χωριού».
Του υποτιθέμενου ενοποιημένου πλανήτη της «παγκοσμιοποίησης», η οποία δεν ανεχόταν σύνορα. Γιατί ύπαρξη συνόρων σημαίνει κράτη, σημαίνει έθνη, σημαίνει λαούς, σημαίνει συλλογικές ταυτότητες. Και όλα αυτά υποτίθεται ότι τα είχαμε αφήσει πίσω μας ως ξεπερασμένες «φαντασιακές κατασκευές». Και ως γνωστόν, η Ιστορία «πίσω δε γυρνά».
Άλλωστε, ο παγκοσμιοποιημένος μεταεθνικός κόσμος ήταν η παγωμένη στο χρόνο στιγμή του θριάμβου της Δύσης επί της Σοβιετικής Ένωσης και του Υπαρκτού Σοσιαλισμού και δε μπορούσε να αμφισβητηθεί. Γιατί αν αμφισβητούνταν, τότε η Ιστορία που υποτίθεται ότι είχε φθάσει στο τέλος της, θα εκκινούσε εκ νέου. Η Δύση θα ήταν υποχρεωμένη να επιστρέψει σε έναν ανταγωνιστικό κόσμο, στον οποίο δε θα είχε την πρωτοκαθεδρία που απολάμβανε στο παρελθόν.
Αποτέλεσμα ήταν να αγνοήσει την πραγματικότητα και να παραμείνει στο φαντασιακό κόσμο του «παγκόσμιου χωριού», το οποίο απεχθανόταν τα σύνορα. Έτσι λοιπόν, η Δύση εν συνόλω, καθώς και οι επιμέρους συνιστώσες της, όπως είναι η ΕΕ αλλά και τα επιμέρους ευρωπαϊκά κράτη, δεν έκαναν την πολύ απλή κίνηση που θα μπορούσε να τα είχε σώσει από τον κορωνοϊό. Να τον κλείσουν έξω από τα εδάφη τους.
ΤΑ ΣΥΝΟΡΑ ΘΕΜΕΛΙΟ ΤΟΥ
ΝΕΟΥ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ
Όμως, αυτός ο κόσμος της άρνησης της πραγματικότητας έχει πια περάσει. Ο πλανήτης μετά τον κορωνοϊό θα είναι ένας διαφορετικός πλανήτης. Θα διαμορφωθεί πάνω σε ένα θεμέλιο. Και το θεμέλιο αυτό θα είναι η εκ νέου ανακάλυψη των συνόρων και η τοποθέτησή τους στο επίκεντρο του διεθνούς συστήματος. Η ανανεωμένη αντίληψη και λειτουργία του συνόρου, θα είναι αυτή που θα διαμορφώσει το διεθνές σύστημα των επόμενων δεκαετιών.
Όπως ο υπογράφων είχε γράψει σε προηγούμενο άρθρο, χωρίς σύνορα δεν υπάρχουν κοινότητες, χωρίς κοινότητες δεν υπάρχουν κοινωνίες, χωρίς κοινωνίες δεν υπάρχουν λαοί, χωρίς λαούς δεν υπάρχουν έθνη, χωρίς έθνη και λαούς δεν υπάρχει ανθρωπότητα. Τέλος, χωρίς σύνορα, δεν υπάρχει διεθνές σύστημα. Άρα λοιπόν, για να εκμεταλλευτούμε τη μοναδική ιστορική ευκαιρία που έδωσε στους λαούς ο γεωπολιτικός μετεωρίτης του κορωνοϊού, επαναφέροντας στο ιστορικό γίγνεσθαι τις συλλογικές ταυτότητες και δομές και να αναδημιουργήσουμε τις χώρες μας με μια κοινωνιοκεντρική λογική, πρέπει πριν και πάνω απ’ όλα να ξαναφτιάξουμε τα σύνορα. Για την ακρίβεια να επαναϊεροποιήσουμε τα σύνορα.
Γιατί τα σύνορα δεν είναι απλώς μια γραμμή στο χάρτη. Είναι το φράγμα που μας προφυλάσσει από εξωτερικές απειλές αλλά, κυρίως, διαμορφώνουν το αναγκαίο πλαίσιο που πρέπει να υφίσταται για να υπάρχει κοινωνία. Η κοινωνία πρέπει να έχει και χωρική ταυτότητα. Αλλιώς δεν είναι κοινωνία, αλλά είναι ένας συρφετός ατόμων, απροσδιόριστου μεγέθους και ασαφών ορίων.
*Ο Κωνσταντίνος Γρίβας είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Γεωπολιτικής στη Στρατιωτική Σχολή Ευέλπιδων. Διδάσκει επίσης Γεωγραφία της Ασφάλειας στην ευρύτερη Μέση Ανατολή στο Τμήμα Τουρκικών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών.
