Όπως έχουμε ήδη αναφέρει, το δημόσιο χρέος της Ρωσίας είναι εξαιρετικά χαμηλό, στο 18% περίπου του ΑΕΠ της – όταν της Ιταλίας είναι επίσημα στο 155% (ανεπίσημα πολύ υψηλότερο), ενώ της Ελλάδας στο 193%. Σύμφωνα δε με τo Bloomberg, το ρωσικό δημόσιο οφείλει συνολικά ομόλογα ύψους περί τα 40 δις € σε ξένους πιστωτές – ένα ποσό εξαιρετικά χαμηλό, για μία χώρα με συναλλαγματικά αποθέματα της τάξης των 630 δις $.
Κείμενο – ανάλυση:
Βασίλης Βιλιάρδος*
© analyst.gr
Εάν προσθέσει τώρα κανείς τα ομόλογα των ρωσικών εταιριών που είναι συχνά κρατικές, θα φτάσει στα 105 δις $ – όταν η Ρωσία κερδίζει περίπου 1 δις $ την ημέρα, μόνο από τις εξαγωγές φυσικού αερίου και πετρελαίου. Με απλά λόγια, η Ρωσία σε τρεισήμισι μήνες έχει συναλλαγματικά κέρδη, όσα περίπου οφείλει το δημόσιο και το σύνολο των εταιριών της σε ξένο συνάλλαγμα – οπότε, ακόμη και αν δεν έχει πρόσβαση στα συναλλαγματικά αποθέματα της κεντρικής της τράπεζας που έχουν δεσμευθεί, είναι σε θέση να εξοφλήσει πολύ εύκολα το εξωτερικό της χρέος.
Εν τούτοις, για να εξοφλεί τους ξένους πιστωτές της η Ρωσία, θα πρέπει να τους πληρώνει στο συμβατικό νόμισμα – μέσω της εκάστοτε συμβεβλημένης κοινοπρακτικής τράπεζας. Εν προκειμένω, για τα ομόλογα σε δολάρια η εν λόγω τράπεζα είναι η JP Morgan Chase – οπότε η Ρωσία μετέφερε στα μέσα Μαρτίου τις εκκρεμείς πληρωμές κουπονιών στους πιστωτές της, δηλαδή τους τόκους, σε δολάρια. Μπόρεσε βέβαια να το κάνει, επειδή το αμερικανικό υπουργείο οικονομικών επέτρεψε μία εξαίρεση στις κυρώσεις, ειδικά για τη συγκεκριμένη περίπτωση – κάτι που όμως έπαψε να συμβαίνει στις 4 Απριλίου του 2022.
Φυσικά η ημερομηνία της άρσης της εξαίρεσης δεν ήταν τυχαία – αφού ακριβώς εκείνη την ημέρα, η Ρωσία έπρεπε να εξοφλήσει δύο ομόλογα αξίας 600 εκ. $ που έληγαν. Η JP Morgan Chase ήθελε και μπορούσε να πραγματοποιήσει την πληρωμή, αλλά το υπουργείο οικονομικών των ΗΠΑ δεν το επέτρεψε και μπλόκαρε τη μεταφορά – ενώ η μεταγενέστερη πρόταση της Ρωσίας να πληρώσει σε ρούβλια, απορρίφθηκε από τις αμερικανικές τράπεζες.
Εύλογα βέβαια, αφού το συμβατικό νόμισμα ήταν το δολάριο (δηλαδή τα ομόλογα είχαν πουληθεί σε δολάρια) – με αποτέλεσμα στη συνέχεια να υποβαθμισθεί σε καθεστώς επιλεκτικής αθέτησης πληρωμών από την S&P. Έτσι τέθηκε σε ισχύ η περίοδος χάριτος που προβλέπεται σε αυτού του είδους τις συμβάσεις – όπου ο οφειλέτης έχει προθεσμία τριάντα ημερών, για να εξοφλήσει τους πιστωτές.
Στα πλαίσια αυτά, εάν οι αμερικανικές κυρώσεις δεν αλλάξουν έως τις 4 Μαΐου, τα 600 εκ. $ δε θα εξυπηρετηθούν νομικά και τεχνικά – γεγονός που αποτελεί τον επίσημο ορισμό της χρεοκοπίας μίας χώρας. Φυσικά τότε η Ρωσία θα αντιδράσει νομικά, επικαλούμενη ανωτέρα βία – αφού είναι σε τελική ανάλυση πρόθυμη και ικανή να πληρώσει.
Σύμφωνα όμως με την αμερικανική κυβέρνηση, με την εισβολή της στην Ουκρανία η Ρωσία πυροδότησε σκόπιμα τις κυρώσεις που εμποδίζουν πλέον την αποπληρωμή του χρέους της – οπότε δεν μπορεί να επικαλεσθεί ανωτέρα βία. Επειδή δε τα ομόλογα εκδόθηκαν σχεδόν αποκλειστικά με το αγγλικό δίκαιο, το ζήτημα θα διευθετηθεί στα βρετανικά δικαστήρια, με βάση τη νομοθεσία της Μ. Βρετανίας – οι αποφάσεις των οποίων είναι δύσκολο να προβλεφθούν.
ΤΑ ΑΔΙΕΞΟΔΑ ΤΗΣ ΡΩΣΙΑΣ
Περαιτέρω, το ομόλογο που έληξε στις 4 Απριλίου ήταν μόνο η αρχή – αφού, σύμφωνα με το Bloomberg, ο ευρωπαϊκός πάροχος υπηρεσιών Clearstream με έδρα το Λουξεμβούργο, έχει πλέον μπλοκάρει την πληρωμή όλων των ρωσικών ομολόγων.
Η Clearstream ανήκει στη γερμανική εταιρία που ελέγχει το χρηματιστήριο της χώρας, στη Deutsche Boerse AG – ενώ είναι ένας από τους μεγαλύτερους παρόχους υπηρεσιών, όσον αφορά το διακανονισμό συναλλαγών τίτλων. Διαθέτει πολλά χρηματο-οικονομικά προϊόντα που αναφέρονται σε δολάρια, σε ευρώ και σε ελβετικά φράγκα – έχοντας τοποθετήσει τα ρωσικά στη μαύρη λίστα της, επικαλούμενη τις κυρώσεις της ΕΕ.
Βέβαια, τα κρατικά ομόλογα της Ρωσίας δεν είναι τα μοναδικά που επηρεάζονται, αφού υπάρχουν τα υπερδιπλάσια σε όγκο εταιρικά – για τα οποία όμως δε φαίνεται να υπάρχει ακόμη ένας γενικός κανόνας. Για παράδειγμα, τις τελευταίες εβδομάδες η Citigroup ενέκρινε πληρωμές κουπονιών (= τόκων) από τις Gazprom και Norilsk Nickel – ενώ η ίδια τράπεζα έχει μπλοκάρει τις αποπληρωμές ομολόγων του ρωσικού κολοσσού χάλυβα Severstal και τις πληρωμές τόκων της εταιρίας λιπασμάτων EuroChem.
Από την άλλη πλευρά, η ρωσική κρατική εταιρία σιδηροδρόμων RZD δεν μπόρεσε να εξυπηρετήσει ένα ομόλογο σε ελβετικά φράγκα, λόγω των κυρώσεων – ενώ η ρωσική ανταγωνιστική εταιρία της Google, η Yandex, κινδυνεύει να υποβάλει αίτηση για τεχνική πτώχευση. Η αιτία είναι το ότι, δεν μπορεί να εξυπηρετήσει εκκρεμή ομόλογα του εξωτερικού που μετατρέπονται συμβατικά σε μετοχές στη λήξη τους – επειδή απαγορεύεται η διαπραγμάτευση ρωσικών μετοχών στην ΕΕ και στις ΗΠΑ.
Επομένως πολλές ρωσικές επιχειρήσεις απειλούνται με πτώχευση – ενώ η κρατική χρεοκοπία θεωρείται τεράστιο πλήγμα για την οικονομία της εκάστοτε χώρας. Ειδικότερα, ένα κράτος που δεν μπορεί ή που δε θέλει να πληρώσει τους πιστωτές του, έχει τεράστια προβλήματα άντλησης κεφαλαίων από τις διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές – για πολλά χρόνια, εάν όχι για δεκαετίες.
Ακόμη όμως και να τα καταφέρει σε σύντομο χρονικό διάστημα, υποχρεώνεται συνήθως να πληρώσει πολύ υψηλά επιτόκια – λόγω του ότι «τιμολογείται» ακριβά ο κίνδυνος μίας επόμενης αθέτησης των πληρωμών του.
Φυσικά η περίπτωση της Ρωσίας είναι κάτι εντελώς διαφορετικό – αφού είναι πρόθυμη να πληρώσει, ενώ έχει τα χρήματα για να το κάνει. Εκτός αυτού, δεν εξαρτάται καθόλου από τις διεθνείς αγορές χρηματοδότησης – τουλάχιστον όσο συνεχίζονται οι εξαγωγές ενέργειας.
Εν τούτοις, το παραπάνω ισχύει μόνο για το κράτος και όχι για τις εταιρίες – οι οποίες, εάν θέλουν να επενδύσουν στο εξωτερικό, χρειάζονται πίστωση στο κατάλληλο νόμισμα. Εν προκειμένω, ακόμη και αν αρθούν οι κυρώσεις, δύσκολα θα αναπληρώσει αυτές τις ανάγκες τους η ρωσική κεντρική τράπεζα μόνη της – ενώ, εάν η Δύση επιβάλει ενεργειακό εμπάργκο, η κατάσταση θα γίνει πολύ επισφαλής για το κράτος, κυρίως όμως για τις επιχειρήσεις.
Πολύ χειρότερα, οι ρωσικές εταιρίες θα είχαν τεράστια ανταγωνιστικά μειονεκτήματα στις διεθνείς αγορές, όχι μόνο στις ζώνες του ευρώ και του δολαρίου – επειδή στην κυριολεξία θα ξέμεναν από ρευστότητα. Ίσως λοιπόν να είναι αυτός ο στόχος των κυρώσεων – να αφορούν δηλαδή λιγότερο την τιμωρία της Ρωσίας και περισσότερο τη φτωχοποίηση, καθώς επίσης την αποσταθεροποίηση της. Όσον αφορά δε την αποδυνάμωση των ρωσικών επιχειρήσεων σε διεθνές επίπεδο, θα είναι ασφαλώς ωφέλιμη για τους ανταγωνιστές τους – τόσο όσον αφορά τους τζίρους, όσο και τα κέρδη τους.
ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΡΩΣΙΚΗΣ
ΧΡΕΟΚΟΠΙΑΣ ΣΤΗ ΔΥΣΗ
Συνεχίζοντας, θα υπάρξουν προφανώς απώλειες και στη Δύση, τουλάχιστον μεσοπρόθεσμα – αφού τα ομόλογα που δεν μπορούν να εξυπηρετηθούν, ανήκουν σε κάποιους. Κυρίως σε αμοιβαία κεφάλαια που εξειδικεύονται στα ομόλογα των αναδυομένων οικονομιών – ενώ τα μερίδια αυτών των κεφαλαίων ανήκουν κυρίως στα συνταξιοδοτικά ταμεία. Σε αυτά που τοποθετούνται οι ιδιωτικές επικουρικές συντάξεις, όπως το νεοσύστατο της Ελλάδας από τον κ. Χατζηδάκη – τον άνθρωπο των ειδικών αποστολών.
Από την άλλη πλευρά, όπως συμβαίνει συνήθως με τις χρεοκοπίες, οι κερδοσκοπικοί γύπες έχουν ήδη ορμήσει στα θύματα τους – με την έννοια πως ορισμένα hedge funds έχουν αντιληφθεί τις ευκαιρίες με τα ρωσικά χρεοκοπημένα ομόλογα και τα αγοράζουν μαζικά από τα συνταξιοδοτικά ταμεία. Πρόσφατα, με λιγότερα από 0,50 σεντ το ένα δολάριο ή κάτω του 50% – θεωρώντας πως εάν οι κυρώσεις χαλαρώσουν σύντομα, θα έχουν μεγάλα κέρδη, αφού το ρωσικό κράτος και οι ρωσικές εταιρίες θα μπορούν να πληρώσουν το 100%.
Ακόμη όμως και να μη συμβεί, μπορούν ως πιστωτές να εισπράξουν τις απαιτήσεις τους με νομικά μέτρα – ειδικά εάν είναι «ενεχυριασμένες», όπως συνήθως συμβαίνει. Για παράδειγμα, προστατεύεται μεν το κράτος από την «ενεχυρίαση» σε μεγάλο βαθμό, αφού τα κτίρια των πρεσβειών κοκ. υπόκεινται στην προστασία του διεθνούς δικαίου και δεν μπορούν να κατασχεθούν, αλλά η κατάσταση είναι πολύ διαφορετική σε σχέση με τις εταιρίες – με την έννοια πως τα περιουσιακά τους στοιχεία στο εξωτερικό, όπως ακίνητα, θυγατρικές ή συμμετοχές, μπορούν να κατασχεθούν έναντι των χρεών τους.
Μετά τη λήξη τώρα μίας μεταβατικής περιόδου, οι Πολίτες των ΗΠΑ και οι αμερικανικές εταιρίες, επίσης οι ξένες που δραστηριοποιούνται οικονομικά στις ΗΠΑ κατά την αμερικανική νομική αντίληψη, απαγορεύεται να δέχονται πληρωμές από το ρωσικό κράτος – ούτε από τις ρωσικές εταιρίες, στις οποίες έχουν επιβληθεί κυρώσεις. Επομένως, τα ρωσικά ομόλογα κάθε είδους, κρατικά και εταιρικά, θα διαμαρτυρηθούν μέσο/μακροπρόθεσμα.
Στη συνέχεια, οι απλήρωτες απαιτήσεις θα διευθετηθούν πιθανότατα από τα παγωμένα συναλλαγματικά αποθέματα της ρωσικής κεντρικής τράπεζας – σύμφωνα με δικαστικές αποφάσεις που θα εκδοθούν. Ως εκ τούτου, δεν είναι υπερβολικό να αναφέρεται κανείς στην απαλλοτρίωση της Ρωσίας – στην απόλυτη ήττα της στον οικονομικό πόλεμο που διεξάγεται εναντίον της.
Ολοκληρώνοντας, υπάρχει μία ακόμη ιδιόμορφη διάσταση – η οποία ενδεχομένως δε θα επιτρέψει στους κατόχους των ρωσικών ομολόγων να ικανοποιήσουν τις απαιτήσεις τους.
Ειδικότερα, σύμφωνα με την εταιρία Oxford Economics, η Ουκρανία θα υποβάλει «μήνυση» εναντίον της Ρωσίας και θα θελήσει να κατασχέσει τα συναλλαγματικά της αποθέματα, καθώς επίσης όποια κεφάλαια μπορέσει, ως αποζημίωση για την ανοικοδόμηση της – γεγονός που σημαίνει πως μετά το στρατιωτικό και οικονομικό πόλεμο, θα ακολουθήσει πόλεμος για τα παγωμένα περιουσιακά στοιχεία της Ρωσίας στο εξωτερικό, ειδικά για τα συναλλαγματικά της αποθέματα που απειλούνται με εξαέρωση.
Εν προκειμένω, το πιθανότερο είναι να αντιδράσει η Ρωσία, αφού διαφορετικά το κράτος, οι Πολίτες και οι επιχειρήσεις της θα υποστούν τεράστιες ζημίες – πόσο μάλλον εάν συμπεριλάβει κανείς το κόστος της αποκοπής της από τη Δύση, χωρίς να είναι βέβαιο εάν θα αναπληρωθεί από τα υπόλοιπα κράτη, έστω κατά ένα μέρος του. Επομένως, αυξάνονται οι πιθανότητες να επιλέξει την εισβολή της και σε άλλες χώρες – ενδεχομένως χρησιμοποιώντας την πυρηνική της ισχύ, αφού δε θα τα καταφέρει χωρίς αυτήν.
*Ο Βασίλης Βιλιάρδος γεννήθηκε στη Ζάκυνθο το 1955, όπου και τελείωσε το Λύκειο. Αμέσως μετά εισήχθη στην ΑΣΟΕΕ Αθηνών, Οικονομικό Πανεπιστήμιο σήμερα, όπου και τελείωσε το τμήμα Διοικήσεως Επιχειρήσεων (Management). Συνέχισε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο του Αμβούργου, εκπονώντας τη διπλωματική εργασία του με στόχο τη διδακτορική διατριβή. Εν τούτοις, μετά από μεταπτυχιακά διαρκείας πέντε περίπου ετών, επέλεξε την ίδρυση μίας επιχείρησης εισαγωγής και διανομής ελληνικών προϊόντων (Athena GmbH). Έχοντας εμβαθύνει στη μακρο-οικονομία, άρχισε να γράφει οικονομικές αναλύσεις που αφορούσαν τόσο την Ελλάδα, όσο και τον υπόλοιπο πλανήτη λίγο πριν την κρίση, προβλέποντας τι θα συμβεί. Οι αναλύσεις του αυτές έχουν εμφανιστεί σε αρκετές εφημερίδες και περιοδικά, κυρίως όμως στην ιστοσελίδα analyst.gr, από την οποία αναδημοσιεύονταν σε πολλές άλλες. Έκτοτε έχει εκδώσει τρία βιβλία με τον κοινό τίτλο «Η κρίση των κρίσεων», ενώ έχουν αναρτηθεί χιλιάδες άρθρα του στο διαδίκτυο, πάντοτε με μακροοικονομικά θέματα, ελληνικά και διεθνή. Προέβη σε δεκάδες ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές συνεντεύξεις, εμφανιζόμενος επί πλέον σε τηλεοπτικά πάνελ. Στις εκλογές της 7ης Ιουλίου 2019, εξελέγη βουλευτής επικρατείας με την Ελληνική Λύση.
, ενώ της Ελλάδας στο 193%.){kind=link}