Δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι πλησιάζει η ώρα της Χάγης, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι η συζήτηση δεν έχει αρχίσει για τα καλά, από τη Βουλή, μέχρι το τελευταίο καφενείο της ελληνικής επικράτειας! Δε λείπουν βέβαια και οι υπερβολικοί χαρακτηρισμοί περί προδοσίας και πολλά άλλα που λέγονται και δε γράφονται. Τώρα τελευταία ανακαλύψαμε και το Χάρτη της Σεβίλλης, διότι οι Έλληνες απέκτησαν έρωτα με τους χάρτες, αλλά ο καθένας προτιμά ένα δικό του χάρτη!
Γράφει ο Θεόδωρος Καρυώτης*
Επίσης, κομφούζιο παρατηρείται, όταν η συζήτηση στρέφεται στις θαλάσσιες οριοθετήσεις. Δεν εξηγείται αλλιώς η ξαφνική θέση της κυβέρνησης της Τρίπολης για οριοθέτηση ΑΟΖ με Μάλτα και Ελλάδα. Η εξωφρενική αυτή πρόταση της Τρίπολης παραγνωρίζει δυο βασικές παραμέτρους, που έχουν απόλυτη σχέση με την πρότασή της.
Ας πάρουμε πρώτα την περίπτωση της Μάλτας. Το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης οριοθέτησε την υφαλοκρηπίδα της Λιβύης με αυτή της Μάλτας το 1985 και η οριοθέτηση ΑΟΖ δυο κρατών συμπίπτει πάντα με την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας. Να υπενθυμίσουμε, ότι η Λιβύη είχε προσφύγει στο Διεθνές Δικαστήριο το 1982, μαζί με τη Μάλτα, σχετικά με την οριοθέτηση των περιοχών της υφαλοκρηπίδας που ισχύουν για καθένα από αυτά τα δύο κράτη. Προς υποστήριξη του επιχειρήματός της, η Λιβύη βασίστηκε στην αρχή της φυσικής προέκτασης και στην έννοια της αναλογικότητας.
ΤΙ ΑΠΟΦΑΝΘΗΚΕ Η ΧΑΓΗ
Η Μάλτα υποστήριξε ότι τα δικαιώματα των κρατών σε περιοχές της υφαλοκρηπίδας διέπονται πλέον από την έννοια της απόστασης από την ακτή. Η συγκεκριμένη έννοια, θεωρήθηκε ότι αποδίδει πρωταρχικό ρόλο στη μέθοδο ισορροπίας για τον καθορισμό των ορίων μεταξύ των περιοχών της υφαλοκρηπίδας, ιδίως όταν αυτά ισχύουν για κράτη που βρίσκονται ακριβώς απέναντι το ένα από το άλλο, όπως στην περίπτωση της Μάλτας και της Λιβύης.
Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι, ενόψει των εξελίξεων του νόμου σχετικά με τα δικαιώματα των κρατών σε περιοχές της υφαλοκρηπίδας, δεν υπήρχε λόγος να ανατεθεί ρόλος σε γεωγραφικούς ή γεωφυσικούς παράγοντες, όταν η απόσταση μεταξύ των δύο κρατών ήταν μικρότερη από 400 μίλια (όπως στην παρούσα περίπτωση). Θεώρησε επίσης, ότι η μέθοδος της μέσης γραμμής δεν έπρεπε να χρησιμοποιηθεί και δεν ήταν η μόνη κατάλληλη τεχνική οριοθέτησης.
Το Δικαστήριο καθόρισε ορισμένες αρχές και τις εφάρμοσε στην απόφασή του της 3ης Ιουνίου 1985, υπό το φως των σχετικών περιστάσεων. Έλαβε υπόψη τα κύρια χαρακτηριστικά των ακτών, τη διαφορά στα μήκη τους και την απόσταση μεταξύ τους. Τέλος, φρόντισε να αποφευχθεί οποιαδήποτε υπερβολική δυσαναλογία μεταξύ της υφαλοκρηπίδας που βρίσκεται σε ένα κράτος και του μήκους της ακτογραμμής της.
Υιοθέτησε λοιπόν τη λύση μιας μέσης γραμμής, που μεταφέρθηκε βόρεια σε μια συγκεκριμένη απόσταση. Η μεταφορά της μέσης γραμμής σήμαινε ότι η Χάγη δεν έδωσε πλήρη επήρεια στη Μάλτα. Παραθέτουμε το χάρτη από την απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου για την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας Λιβύης-Μάλτας.
ΕΞΩΦΡΕΝΙΚΗ Η ΠΡΟΤΑΣΗ ΤΗΣ ΤΡΙΠΟΛΗΣ
Η συζήτηση για οριοθέτηση ΑΟΖ Ελλάδας και Λιβύης είναι ακόμα πιο εξωφρενική. Όπως φαίνεται από τον παρακάτω χάρτη του παράνομου τουρκολιβυκού μνημονίου, η κυβέρνηση της Τρίπολης έχει κλέψει, μαζί με την Τουρκία, ένα μεγάλο μέρος της ελληνικής ΑΟΖ. Επομένως, ο μόνος τρόπος να ζητήσει από την Ελλάδα να αρχίσουν συζητήσεις για την οριοθέτηση των ΑΟΖ τους, είναι η κατάργηση της παράνομης οριοθέτησης με την Τουρκία.
Η Ελλάδα, ουσιαστικά, έχει ήδη οριοθετήσει την ΑΟΖ της με τη Λιβύη από το 2011. Εκείνη τη χρονιά, ο υφυπουργός Ενέργειας του ΠΑΣΟΚ, Γιάννης Μανιάτης, έκανε ένα σημαντικό βήμα για την κατοχύρωση των εθνικών κυριαρχικών μας δικαιωμάτων με το νόμο 4001/2011 για την έρευνα των υδρογονανθράκων. Ουσιαστικά, με αυτό το νόμο η Ελλάδα οριοθέτησε μονομερώς την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ με αυτή της Λιβύης, δίνοντας πλήρη επήρεια στη Γαύδο.
Συγκεκριμένα, η παράγραφος 1 του άρθρου 156 περιέχει την εξής ιδιοφυή διατύπωση: «Ελλείψει συμφωνίας οριοθέτησης με γειτονικά κράτη των οποίων οι ακτές είναι παρακείμενες ή αντικείμενες με τις ελληνικές ακτές, το εξωτερικό όριο της υφαλοκρηπίδας και της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης (αφής κηρυχθεί), είναι η μέση γραμμή, κάθε σημείο της οποίας απέχει ίση απόσταση από τα εγγύτερα σημεία των γραμμών βάσης (τόσων ηπειρωτικών όσο και νησιωτικών) από τις οποίες μετράται το εύρος της αιγιαλίτιδας ζώνης». Αυτός είναι ο χάρτης που αντανακλά τις προβλέψεις του νόμου 4001/2011.
Ως προς την οριοθέτηση της ΑΟΖ μεταξύ Λιβύης και Ελλάδος, θα πρέπει να αναφερθεί ότι η θέση της Λιβύης ήταν, ότι για μια τέτοια οριοθέτηση θα πρέπει η Ελλάδα να αναγνωρίσει ως νόμιμο το κλείσιμο του κόλπου της Σύρτης εύρους 303 ναυτικών μιλίων. Να σημειώσουμε πως η UNCLOS επιτρέπει κλείσιμο κόλπων μέχρι 50 ναυτικά μίλια. Επιπλέον, να δεχθεί ότι η Γαύδος δε μπορεί να υπολογισθεί σε μια τέτοια οριοθέτηση.
ΑΝΤΙΦΑΤΙΚΗ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΣΗ
Η Ελλάδα προσπάθησε αρκετές φορές να οριοθετήσει την υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ στο Λυβικό Πέλαγος, αλλά οι προσεγγίσεις των δύο κρατών είναι διαμετρικά αντίθετες. Η Ελλάδα υποστηρίζει ότι η μέθοδος οριοθέτησης ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας πρέπει να
ακολουθεί τη μέση γραμμή, ενώ η Λιβύη υποστηρίζει τη μέθοδο της ευθυδικίας, όπως και η Τουρκία, εμμένοντας στη νομιμότητα του κλεισίματος του κόλπου της Σύρτης.
Οι Τούρκοι δημιούργησαν το πιο εξωφρενικό σκηνικό στο τέλος του 2019, όταν προσπάθησαν να επεκτείνουν τις βλέψεις τους στην Ανατολική Μεσόγειο, ισχυριζόμενοι ότι η Τουρκία διαθέτει θαλάσσια σύνορα με τη Λιβύη. Ο κύριος λόγος αυτής της υπέρ-κινητικότητας ήταν ότι ανησυχούσαν, βλέποντας ότι η ExxonMobil, η TOTAL και τα ΕΛΠΕ θα αρχίσουν εξερεύνηση στα δυο οικόπεδα που τους έχουν παραχωρηθεί από την Ελλάδα νοτιοδυτικά της Κρήτης, τα οποία συνορεύουν με την ΑΟΖ της Λιβύης.
Ας σημειωθεί πάντως, ότι η σημερινή ελληνική κυβέρνηση πάγωσε αυτές τις διαδικασίες. Πλέον, η Ελλάδα σταμάτησε να ψάχνει για υδρογονάνθρακες! Φαίνεται ότι η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη ενδιαφέρεται να αρχίσει συνομιλίες με τους Τούρκους για να προστατέψει το θαλάσσιο πλούτο της, αλλά προφανώς δεν ενδιαφέρεται να τον ανακαλύψει!
*Ο Θεόδωρος Καρυώτης είναι ομότιμος καθηγητής οικονομικών του Πανεπιστημιακού Συστήματος Μέρυλαντ, ΗΠΑ. Διετέλεσε οικονομικός σύμβουλος της πρώτης κυβέρνησης του Ανδρέα Παπανδρέου στην Πρεσβεία της Ουάσιγκτον και ήταν μέλος της ελληνικής αντιπροσωπείας στη Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας. Θεωρείται ειδικός στο θέμα της ΑΟΖ (αποκαλείται ο «πατέρας της ΑΟΖ») και έχει γράψει άρθρα και βιβλία στα αγγλικά και ελληνικά γι αυτό το θέμα.
