Σε μια κίνηση που ελάχιστοι περίμεναν και ακόμη λιγότεροι είχαν προεξοφλήσει σε επίπεδο εύρους και επιπτώσεων, η κυβέρνηση του Κεμπέκ παρουσίασε αιφνιδιαστικά τον περασμένο μήνα, το προσχέδιο ενός νέου επαρχιακού Συντάγματος. Η πρωτοβουλία, που φέρει τη σφραγίδα του πρωθυπουργού Φρανσουά Λεγκό, παρουσιάστηκε ως μέσο προστασίας των «κοινών αξιών» της Επαρχίας και αντανάκλαση του «διακριτού εθνικού χαρακτήρα» του Κεμπέκ. Ωστόσο, από τη στιγμή που κατατέθηκε ως Νομοσχέδιο 1, έχει πυροδοτήσει εντεινόμενο προβληματισμό στους νομικούς κύκλους και στις οργανώσεις πολιτικών δικαιωμάτων, οι οποίοι προειδοποιούν για βαθιές συνέπειες στη λειτουργία της δικαιοσύνης, στη σχέση συλλογικών και ατομικών δικαιωμάτων και, εντέλει, στον ίδιο το ρόλο του κράτους δικαίου.
Το προτεινόμενο Σύνταγμα συνοδεύεται από τροποποιήσεις σε περισσότερους από δώδεκα νόμους, συμπεριλαμβανομένου του Χάρτη Δικαιωμάτων και Ελευθεριών του Κεμπέκ, με στόχο, σύμφωνα με το προοίμιο, την «καλύτερη ισορροπία» ανάμεσα στα δικαιώματα του ατόμου και τα «συλλογικά δικαιώματα του έθνους του Κεμπέκ». Παράλληλα, επιχειρεί να ενισχύσει την υπεράσπιση της γαλλικής γλώσσας και της κοσμικότητας, ενώ περιλαμβάνει ρητές αναφορές στην ισότητα των φύλων και στο δικαίωμα στην άμβλωση. Αυτή η θεσμική φιλοδοξία, όμως, έχει προσκρούσει στη σοβαρή επιφυλακτικότητα ειδικών συνταγματικού δικαίου, οι οποίοι βλέπουν στο κείμενο όχι μόνο ένα σύνολο διακηρύξεων, αλλά μια σειρά διατάξεων που περιορίζουν ουσιωδώς τη δυνατότητα αμφισβήτησης κυβερνητικών αποφάσεων στα δικαστήρια.
Ένα από τα πλέον αμφιλεγόμενα σημεία είναι η πρόβλεψη, ότι δημόσια χρηματοδοτούμενοι οργανισμοί δεν θα μπορούν να χρησιμοποιούν δημόσιους πόρους για να προσβάλουν νομοθεσίες που σχετίζονται με τα «θεμελιώδη χαρακτηριστικά του Κεμπέκ». Η διάταξη αυτή θεωρείται από πολλούς ως άμεση απάντηση σε εκκρεμείς προσφυγές, όπως εκείνη της English Montreal School Board κατά του νόμου περί κοσμικότητας (Bill 21).
Η Λόρενς Γκενέτ, συντονίστρια της Ligue des droits et libertés, χαρακτήρισε το σχέδιο «αποδυνάμωση του ίδιου του Χάρτη Δικαιωμάτων», υπογραμμίζοντας ότι η κυβέρνηση «επιχειρεί να κατοχυρώσει τις αποκαλούμενες αξίες του Κεμπέκ εις βάρος των δικαιωμάτων και των ελευθεριών, ιδιαίτερα των μειονοτικών ομάδων». Για την ίδια, η έννοια του «Συντάγματος» ασκεί έντονη έλξη στη δημόσια σφαίρα, αλλά το περιεχόμενο του νομοσχεδίου απέχει από την παραδοσιακή λειτουργία ενός συνταγματικού κειμένου.
Στο ίδιο κλίμα και η Τοραλίτζιο Ταλκ (TALQ), οργάνωση υπέρ των δικαιωμάτων της αγγλόφωνης κοινότητας. Η γενική διευθύντριά της, Σιλβία Μαρτέν-Λαφόρζ, προειδοποίησε ότι το νομοσχέδιο απειλεί να περιορίσει την ικανότητα των αγγλόφωνων θεσμών να υπερασπιστούν τα δικαιώματά τους όταν αυτά απειλούνται. «Οι θεμελιώδεις συνταγματικές αρχές, το κράτος δικαίου, η υπεύθυνη κυβέρνηση και η δημοκρατική διακυβέρνηση, πρέπει να ενισχύονται, όχι να αποδυναμώνονται», ανέφερε χαρακτηριστικά.
ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ ΜΕ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΕΝΑ ΠΕΡΙΘΩΡΙΑ
Αντιμέτωπη με τις οξείες αντιδράσεις, η κυβέρνηση δεσμεύθηκε σε ένα κύκλο διαβουλεύσεων. Η πρόσκληση υποβολής σχολίων μέχρι τις 3 Δεκεμβρίου και οι επακόλουθες ακροάσεις, χαρακτηρίστηκαν από ορισμένους καθηγητές και ειδικούς ως ένα βήμα στη σωστή κατεύθυνση, αλλά ανεπαρκές ως προς τη σοβαρότητα ενός συνταγματικού εγχειρήματος.
Η Καρίν Μιλαίρ, καθηγήτρια συνταγματικού δικαίου στο Πανεπιστήμιο του Μόντρεαλ, εξέφρασε επιφυλάξεις ακόμη και για το αν θα συμμετάσχει. Όπως είπε, οι ειδικοί «κινδυνεύουν να λειτουργήσουν ως διακοσμητικό στοιχείο» σε μια διαδικασία που θεωρείται ήδη εκ των πραγμάτων περιορισμένη. Μαζί με άλλους 27 ακαδημαϊκούς υπέγραψε πρόσφατο κείμενο, αμφισβητώντας τη νομιμοποίησή της.
ΣΠΑΝΙΑ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΤΟΥ
ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ
Ένα ιδιαίτερα ηχηρό καμπανάκι ήρθε και από το Δικηγορικό Σύλλογο του Κεμπέκ (Barreau du Québec), ο οποίος σπανίως τοποθετείται δημόσια για πολιτικά ζητήματα. Παρ’ όλα αυτά, με ανακοίνωσή του την περασμένη εβδομάδα, καταδίκασε την πρόβλεψη που περιορίζει τη χρηματοδότηση νομικών προσφυγών από δημόσιους πόρους, χαρακτηρίζοντάς την «εκφοβιστική» και επικίνδυνη για το κράτος δικαίου. Ο αντιπρόεδρος του Συλλόγου, Ρεμί Μπουργκέ, τόνισε ότι η διάταξη θα έχει «παγερό αποτέλεσμα» σε οργανισμούς που ενδέχεται να χρειαστεί να υπερασπιστούν τα δικαιώματα των μελών τους ή του ευρύτερου κοινού.
ΕΝΑ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ
ΣΕ ΠΡΟΕΚΛΟΓΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ
Ο πρωθυπουργός Λεγκό παρουσίασε το Σύνταγμα ως ιστορική ευκαιρία επιβεβαίωσης της ύπαρξης και της συνέχειας του «έθνους του Κεμπέκ». Επικαλέστηκε μάλιστα τη μακρά πορεία της Επαρχίας, σημειώνοντας ότι «η επιβίωση ως έθνος υπήρξε απίθανη, αλλά παραμένουμε εδώ». Ωστόσο, η χρονική συγκυρία με τις επαρχιακές εκλογές του επόμενου φθινοπώρου δεν πέρασε απαρατήρητη από τα κόμματα της αντιπολίτευσης.
Ο επικεφαλής των Φιλελευθέρων του Κεμπέκ, Πάμπλο Ροντρίγκες, δήλωσε ότι η ιδέα ενός Συντάγματος μπορεί να συμβάλει σε ένα ενωτικό εγχείρημα. «Αυτό όμως δεν επιτυγχάνεται», είπε, «όταν παρουσιάζεται ένα σχέδιο γραμμένο εκ των προτέρων και εντάσσεται κατόπιν σε μια πολιτική αντιπαράθεση, η οποία αναπόφευκτα θα το πολώσει». Άλλωστε, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, η κυβέρνηση της Coalition Avenir Québec βρίσκεται πίσω σε πρόθεση ψήφου, κάτι που ενισχύει την κριτική ότι το νομοσχέδιο λειτουργεί και ως εργαλείο πολιτικής υπενθύμισης της ατζέντας της κυβέρνησης.
ΕΝ ΑΝΑΜΟΝΗ ΤΩΝ ΕΠΟΜΕΝΩΝ ΒΗΜΑΤΩΝ
Καθώς ο δημόσιος διάλογος συνεχίζεται, το Νομοσχέδιο 1 παραμένει ένα από τα πλέον συζητημένα θέματα της πολιτικής ζωής του Κεμπέκ. Μετά την ολοκλήρωση της περιόδου υποβολής σχολίων και τις επερχόμενες ακροάσεις, η πορεία του προς την τελική διαμόρφωση θα δοκιμαστεί, τόσο στη Βουλή όσο και στη δικαστική και κοινωνική σφαίρα.
Αν και η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι το κείμενο αποτελεί βήμα ενίσχυσης της ταυτότητας και των αξιών του Κεμπέκ, η συσσωρευμένη κριτική δείχνει ότι σημαντικό μέρος των θεσμικών παραγόντων, ιδίως όσων ασχολούνται με το δίκαιο και τα ανθρώπινα δικαιώματα, θεωρεί ότι πολλά από τα προτεινόμενα μέτρα ίσως επιφέρουν τον αντίθετο από τον επιδιωκόμενο σκοπό. Για την ώρα, παραμένει ανοιχτό το ερώτημα εάν το Κεμπέκ βαδίζει προς ένα θεμελιώδες αναθεωρητικό άλμα ή προς ένα κείμενο που θα εγείρει νέα κύματα δικαστικών και κοινωνικών αντιπαραθέσεων.
