Γράφει ο Δημήτρης Σούδας*
[Το άρθρο δημοσιεύτηκε στη National Post]
Ο δήμαρχος της πόλης του Κεμπέκ έλαβε μια απόφαση την τελευταία εβδομάδα του Ιουνίου, που πρέπει να αφορά κάθε Καναδό που εξακολουθεί να πιστεύει ότι η ιστορία έχει σημασία. Ένα ιστορικό ψηφιδωτό, εγκατεστημένο στο δημαρχείο, που απεικονίζει τη στιγμή που ο Samuel de Champlain συναντά έναν αρχηγό των Πρώτων Εθνών, αφαιρείται! Γιατί? Διότι… θεωρήθηκε «προσβλητικό»! Αυτό ήταν το μόνο κριτήριο! Μία από τις σημαντικότερες προσωπικότητες στην ίδρυση του Κεμπέκ – και, κατ’ επέκταση, του Καναδά – θεωρείται πλέον πολύ προβληματική για να παρουσιαστεί στο κοινό!!!
Ας είμαστε ειλικρινείς: το ψηφιδωτό απεικονίζει μια οδυνηρή αλήθεια. Ναι, ο ιθαγενής αρχηγός εμφανίζεται σε στάση υποταγής. Ναι, αντανακλά τον αποικιακό φακό μέσα από τον οποίο συχνά απεικονίζεται η ιστορία. Αλλά ο ρόλος της ιστορίας δεν είναι να μας κάνει να νιώθουμε άνετα. Είναι για να μας δείξει τι συνέβη. Τη στιγμή που αρχίζουμε να επεξεργαζόμαστε το παρελθόν για να το δούμε πιο εύκολα, σταματάμε να λέμε την αλήθεια και αρχίζουμε να δημιουργούμε μυθοπλασία.
Πριν από δεκαεπτά χρόνια, το 2008, έγραψα την ομιλία που εκφώνησε ο τότε πρωθυπουργός Stephen Harper για την 400ή επέτειο από την ίδρυση της πόλης του Κεμπέκ. Ήταν μια από τις πιο περήφανες στιγμές της ζωής μου, γιατί ήταν μια στιγμή ενότητας, μεταξύ Γάλλων και Άγγλων, μεταξύ παρελθόντος και παρόντος, μεταξύ της χώρας μας και της πόλης που τη γέννησε.
Σε εκείνη την ομιλία, ο πρωθυπουργός Harper τίμησε τη συλλογική μας μνήμη: «Το 1608 είναι μια ιστορική ημερομηνία για εσάς, για το Κεμπέκ και για ολόκληρο τον Καναδά. Επειδή ξεκίνησε στις 3 Ιουλίου 1608, ακριβώς πριν από 400 χρόνια από σήμερα, που αρχίσαμε πραγματικά να γινόμαστε αυτό που είμαστε σήμερα». Περιέγραψε επίσης την πόλη του Κεμπέκ ως «την πιο όμορφη πόλη στον Καναδά, την πιο μαγευτική, μια πόλη που αναπνέει μια πραγματική χαρά».
Και είπε κάτι άλλο, κάτι βαθιά σημαντικό να θυμόμαστε σήμερα: «Οι σπόροι που φυτεύτηκαν εδώ πριν από 400 χρόνια, έχουν ανθίσει σε μια υπέροχη πόλη, ένα ισχυρό και περήφανο έθνος του Κεμπέκ και μια μεγάλη καναδική χώρα, ισχυρή και ελεύθερη».
Αλλά δε σταμάτησε εκεί. Αναγνώρισε επίσης τον ιδρυτικό ρόλο των γαλλικών στην ταυτότητα του Καναδά: «Η 400ή επέτειος από την ίδρυση της πόλης του Κεμπέκ μας υπενθυμίζει ότι τα γαλλικά είναι η ιδρυτική γλώσσα του Καναδά», είπε.
Η ίδρυση της πόλης του Κεμπέκ σηματοδοτεί επίσης την ίδρυση του καναδικού κράτους. Η ίδια η γλώσσα, ο πολιτισμός και η πολιτική ύπαρξη του σύγχρονου Κεμπέκ και του Καναδά, μπορούν να εντοπιστούν, μέχρι τη στιγμή που ο Champlain έφτασε και ίδρυσε έναν οικισμό στις ακτές του Αγίου Λαυρεντίου. Και σήμερα, αυτή ακριβώς η στιγμή απομακρύνεται από τα τείχη της πόλης που ίδρυσε. Αυτό δεν είναι συμφιλίωση. Αυτό είναι ρεβιζιονισμός. Αυτό δεν είναι σεβασμός. Αυτό είναι διαγραφή.
Έχουμε καθήκον να διδάξουμε την πλήρη ιστορία μας, συμπεριλαμβανομένων των αδικιών. Συμπεριλαμβανομένων των ανισορροπιών εξουσίας. Συμπεριλαμβανομένων των οδυνηρών αληθειών σχετικά με τον αποικισμό και τις μακροχρόνιες επιπτώσεις του στους αυτόχθονες πληθυσμούς. Αλλά δεν μπορούμε να το κάνουμε προσποιούμενοι ότι το παρελθόν δε συνέβη. Δεν μπορούμε να το κάνουμε αυτό γκρεμίζοντας ψηφιδωτά, αντί να οικοδομήσουμε κατανόηση. Όταν σβήνουμε την ιστορία, τι ακολουθεί; Η γλώσσα; Η ταυτότητα; Η… μνήμη;
Είμαστε μια χώρα χτισμένη πάνω στην ένταση και την ένωση των ιδρυτικών της εθνών, αυτόχθονων, γαλλικών και αγγλικών. Δεν είμαστε τέλειοι. Αλλά είμαστε εδώ. Και το να είσαι εδώ, σημαίνει να θυμάσαι πώς φτάσαμε εδώ. Δεν μπορείς να διδάξεις την αλήθεια κρύβοντας τις αποδείξεις της ύπαρξής της. Δεν μπορείς να οικοδομήσεις μια ισχυρότερη χώρα, καίγοντας τις σελίδες του παρελθόντος της. Και δεν μπορείτε να υπερασπιστείτε τον πολιτισμό σας, τη γλώσσα σας ή τις αξίες σας, εγκαταλείποντας την ιστορία σας.
Η ιστορία που θυμόμαστε είναι ένα θεμέλιο. Η ιστορία που διαγράφεται είναι μια προειδοποίηση.
Πρέπει να επιλέξουμε να θυμόμαστε, όχι να ντρεπόμαστε, αλλά να μαθαίνουμε. Όχι για να δοξάσουμε, αλλά για να καταλάβουμε. Γιατί αν ο Champlain είναι πολύ προσβλητικός για να παραμείνει στην πόλη του Κεμπέκ, ούτε η υπόλοιπη ιστορία μας θα επιβιώσει.
Τι σημαίνει να είσαι Καναδός; Σημαίνει να ανήκεις σε μια χώρα σφυρηλατημένη ανάμεσα σε δύο ιδρυτικές γλώσσες, σε γη που κατοικήθηκε για πρώτη φορά από αυτόχθονες λαούς. Μια χώρα που εκτείνεται από τον Ατλαντικό μέχρι τον Ειρηνικό και την Αρκτική, όπου ο χειμώνας σφυρηλατεί το χαρακτήρα μας και η απόσταση μάς διδάσκει ταπεινότητα.
Το να είσαι Καναδός σημαίνει να ζεις σε μια γη που είναι τεράστια αλλά ποτέ άδεια. Όπου οι πόλεις δονούνται από παγκόσμια ενέργεια, αλλά όπου η ψυχή της χώρας εξακολουθεί να βρίσκεται σε μικρές πόλεις, στο βόρειο σέλας, σε σφενδάμια και στην ήσυχη υπερηφάνεια των γειτόνων που βοηθούν ο ένας τον άλλον.
Σημαίνει να κουβαλάμε το βάρος της ιστορίας μας, με τους θριάμβους και τα ελαττώματά της, και να αρνούμαστε να ξεχάσουμε και τα δύο.
Σημαίνει να στέκεσαι για τον ύμνο ακόμα και όταν κανείς δεν παρακολουθεί και να πιστεύεις, κατά βάθος, ότι η ειρήνη, η τάξη και η καλή διακυβέρνηση δεν είναι απλώς ένα σύνθημα, είναι αυτό που είμαστε.
Σημαίνει ότι ανήκεις σε μια χώρα που ιδρύθηκε στα γαλλικά, χτίστηκε τόσο στα γαλλικά όσο και στα αγγλικά, και έχει τις ρίζες της στη γη των ιθαγενών. Ένα έθνος σμιλεμένο από την έρημο σε Συνομοσπονδία. Μια βόρεια χώρα διαμορφωμένη από εξερευνητές, εποίκους και συνθήκες, όχι από περαστικές τάσεις.
Το να είσαι Καναδός σημαίνει να κουβαλάς αυτή την κληρονομιά, να ξέρεις από πού προερχόμαστε και να μην αφήνεις ποτέ κανέναν να την ξαναγράψει.
Το να είσαι Καναδός πρέπει να σημαίνει κάτι. Διαφορετικά, δεν είμαστε τίποτα. Ας είναι αυτό ένα κάλεσμα αφύπνισης.
*Ο Δημήτρης Σούδας ήταν ο διευθυντής επικοινωνίας του πρώην πρωθυπουργού Stephen Harper
