Μια πρόκληση με κοινωνικές και περιβαλλοντικές προεκτάσεις
Η σπατάλη τροφίμων αποτελεί ένα από τα πιο ανησυχητικά φαινόμενα της σύγχρονης εποχής, με επιπτώσεις που ξεπερνούν τα όρια της οικονομίας και αγγίζουν τον κοινωνικό ιστό και το περιβάλλον. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το πρόβλημα έχει λάβει διαστάσεις κρίσης, ενώ η Ελλάδα συγκαταλέγεται (δυστυχώς) στις χώρες με τις χειρότερες επιδόσεις.
ΤΑ ΜΕΓΕΘΗ ΤΗΣ ΣΠΑΤΑΛΗΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ
Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Eurostat για το 2023, η Ευρωπαϊκή Ένωση παρήγαγε πάνω από 58 εκατομμύρια τόνους τροφικών αποβλήτων, που αντιστοιχούν σε περίπου 130 κιλά ανά κάτοικο. Από αυτά, το 53% προέρχεται από τα νοικοκυριά, ενώ το υπόλοιπο 47% προέρχεται από την αλυσίδα παραγωγής και διανομής τροφίμων – δηλαδή από την πρωτογενή παραγωγή, τη μεταποίηση, το λιανικό εμπόριο και την εστίαση.
Η σπατάλη τροφίμων δεν είναι μόνο ζήτημα διαχείρισης πόρων. Σύμφωνα με τη Συμμαχία για τη Μείωση Σπατάλης Τροφίμων, αν η σπατάλη τροφίμων ήταν χώρα, θα ήταν η τρίτη πιο ρυπογόνα στον κόσμο, μετά την Κίνα και τις ΗΠΑ, καθώς ευθύνεται για το 8%-10% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Στην ΕΕ, η σπατάλη τροφίμων ευθύνεται για το 16% των εκπομπών που σχετίζονται με το σύστημα διατροφής.
Η ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΗΝ ΤΡΙΤΗ ΧΕΙΡΟΤΕΡΗ ΘΕΣΗ
Η εικόνα στην Ελλάδα είναι ακόμη πιο απογοητευτική. Το 2023, κάθε Έλληνας πολίτης πέταξε κατά μέσο όρο 201 κιλά τροφίμων, τοποθετώντας τη χώρα στην τρίτη χειρότερη θέση στην ΕΕ, μετά την Κύπρο και τη Δανία. Συνολικά, η Ελλάδα παρήγαγε πάνω από 2,09 εκατομμύρια τόνους τροφικών αποβλήτων, εκ των οποίων σχεδόν τα μισά (44%) προήλθαν από τα νοικοκυριά.
Αξιοσημείωτο είναι, ότι ενώ το ποσοστό σπατάλης από τα ελληνικά νοικοκυριά είναι ελαφρώς χαμηλότερο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (44% έναντι 53%), η συνολική ποσότητα τροφίμων που πετιούνται παραμένει εξαιρετικά υψηλή. Το υπόλοιπο των αποβλήτων προέρχεται από την επεξεργασία τροφίμων (23%), την πρωτογενή παραγωγή (11,4%), την εστίαση (11%) και το λιανικό εμπόριο (8%).
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ
Η σπατάλη τροφίμων έχει πολλαπλές συνέπειες. Πέρα από την επιβάρυνση του περιβάλλοντος, με εκπομπές αερίων και σπατάλη φυσικών πόρων (νερό, ενέργεια, γη), δημιουργεί και κοινωνικές ανισότητες. Στην Ελλάδα, το 7% του πληθυσμού βρίσκεται στο όριο της πείνας, ενώ το 11,2% αντιμετωπίζει επισιτιστική ανασφάλεια. Το γεγονός ότι τόνοι τροφίμων καταλήγουν στα σκουπίδια, ενώ χιλιάδες άνθρωποι στερούνται βασικά αγαθά, αποτελεί ηθική πρόκληση για την κοινωνία.
ΑΙΤΙΕΣ ΚΑΙ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ
Οι αιτίες της σπατάλης είναι σύνθετες. Στα νοικοκυριά, η υπερκατανάλωση, η λανθασμένη αποθήκευση, η μη ορθή εκτίμηση των ποσοτήτων και η παρερμηνεία των ημερομηνιών λήξης, είναι βασικοί παράγοντες. Στην εφοδιαστική αλυσίδα, η έλλειψη συντονισμού, οι αυστηρές προδιαγραφές εμφάνισης και η περιορισμένη δυνατότητα αναδιανομής των πλεονασμάτων, επιτείνουν το πρόβλημα.
Η Danone, στο πλαίσιο της εβδομάδας δράσης για τη μείωση της σπατάλης τροφίμων (Food Saving Action Week 2025), προώθησε πρακτικές λύσεις για τα νοικοκυριά, όπως η σωστή αποθήκευση, η αξιοποίηση των περισσευμάτων και η ενημέρωση για τις ημερομηνίες λήξης. Τέτοιες πρωτοβουλίες δείχνουν το δρόμο προς μία πιο βιώσιμη καθημερινότητα.
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ
Η αντιμετώπιση της σπατάλης τροφίμων απαιτεί συντονισμένη δράση σε πολλά επίπεδα:
► Εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση: Ενίσχυση της ενημέρωσης των πολιτών για τις επιπτώσεις της σπατάλης και τις πρακτικές πρόληψης.
► Νομοθετικές πρωτοβουλίες: Ενίσχυση της νομοθεσίας για τη δωρεά τροφίμων, την αναδιανομή και την κυκλική οικονομία.
► Υποστήριξη της καινοτομίας: Ανάπτυξη τεχνολογιών για την παρακολούθηση και μείωση των αποβλήτων σε όλα τα στάδια της αλυσίδας.
► Συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα: Δημιουργία πλατφορμών συνεργασίας για την αξιοποίηση των πλεονασμάτων και την ενίσχυση των ευάλωτων ομάδων.
ΑΛΛΑΓΗ ΝΟΟΤΡΟΠΙΑΣ
Η σπατάλη τροφίμων είναι ένα πολυδιάστατο πρόβλημα, που απαιτεί συλλογική ευθύνη και δράση. Στην Ευρώπη, και ιδιαίτερα στην Ελλάδα, η ανάγκη για αλλαγή νοοτροπίας και πρακτικών είναι επιτακτική. Η μείωση της σπατάλης δεν είναι απλώς περιβαλλοντική ή οικονομική επιλογή – είναι πράξη κοινωνικής αλληλεγγύης και πολιτισμικής ωριμότητας.
© ΤΑ ΝΕΑ
