Μετά από μια εσκεμμένη ανάπαυλα πολλών ετών στην έρευνα υδρογονανθράκων, άρχισε το πρώτο κβαντικό άλμα, ήτοι η έρευνα προς εκμετάλλευση του ορυκτού μας πλούτου, να εντοπιστούν και αξιοποιηθούν τα κοιτάσματα φυσικού αερίου που βρίσκονται στη χερσαία Ελλάδα (έκταση 130.000 τετρ. χλμ.) και κυρίως στη δυνητική ελληνική ΑΟΖ (495.000 τετρ. χλμ.).
Γράφει ο Αντώνης Φώσκολος*
Τον Ιούνιο του 2011, ο υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Γιάννης Μανιάτης, βγάζει μια θαλάσσια έκταση 220.000 τετρ. χλμ. για έρευνα προς εκμετάλλευση υδρογονανθράκων σε Ιόνιο και νότια Κρήτη, κάνοντας χρήση γεωφυσικών μεθόδων. Η τότε υπουργός, Τίνα Μπιρμπίλη, αντιτίθετο σφόδρα στην έρευνα υδρογονανθράκων στην Ελλάδα, όπως και ο διάδοχός της Γιώργος Παπακωνσταντίνου.
Στην πρόσκληση ανταποκρίθηκαν οκτώ ξένες εταιρείες, οι όποιες θα έκαναν έρευνα με δικές τους δαπάνες. Αυτή η εκδήλωση ήταν και η πρώτη που έδειχνε ότι οι εταιρείες αυτές γνώριζαν ότι υπήρχαν υδρογονάνθρακες σε αυτό το χώρο των 220.000 τετρ. χλμ. Τελικά, το Μάρτιο του 2013 επελέγη η νορβηγική εταιρεία PGS για να κάνει τα δυσδιάστατα γεωφυσικά διαγράμματα, αλλά οι έρευνες ξεκίνησαν στα τέλη Νοεμβρίου, λόγω καθυστερήσεων εκ μέρους της τότε κυβέρνησης.
Μετά το πέρας των πολύ πετυχημένων γεωφυσικών ερευνών με κόστος άνω των 100 εκατ. δολαρίων, έγινε γνωστό ότι έχουμε στόχους/κοιτάσματα υδρογονανθράκων. Αυτό οδήγησε στο επόμενο βήμα, που ήτανε η χάραξη 20 θαλασσίων οικοπέδων σε Ιόνιο και Κρήτη. Η διαδικασία κράτησε άλλους τρεις μήνες, διότι έπρεπε να εγκριθούν οι διαδικασίες από την ΕΕ.
ΠΙΘΑΝΑ ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΑ
ΚΑΙ ΧΑΡΑΞΗ ΟΙΚΟΠΕΔΩΝ
Παράλληλα με τη διαδικασία των Ανοικτών Θυρών (Open Door Policy) δόθηκαν έξι χερσαία (τρία στην Ήπειρο, ένα στην Αιτωλοακαρνανία και δύο στη δυτική Πελοπόννησο) και δύο θαλάσσια οικόπεδα (ένα στον Πατραϊκό και ένα στο Κατάκολο) για έρευνα προς εκμετάλλευση υδρογονανθράκων. Πριν πέσει η κυβέρνηση Σαμαρά, είχαμε τις εξής προσφορές από δύο ελληνικές εταιρείες (ΕΛΠΕ και Energean) και μία από ένα consortium τριών εταιρειών (TOTAL, EDISON και ΕΛΠΕ).
-Τα ΕΛΠΕ έδωσαν προσφορές για το θαλάσσιο οικόπεδο 1, που είναι βόρεια της Κέρκυρας, το οικόπεδο 10 στον κόλπο της Κυπαρισσίας, το κοίτασμα του Πατραϊκού κόλπου και τα χερσαία οικόπεδα Άρτας-Πρέβεζας.
-Η ENERGEAN έδωσε προσφορές για τα χερσαία οικόπεδα των Ιωαννίνων, Αιτωλοακαρνανίας και για τα δύο οικόπεδα στη δυτική Πελοπόννησο και στο Κατάκολο.
Μετά την πτώση της κυβέρνησης Σαμαρά, στις αρχές του 2015, και την άνοδο της κυβέρνησης Τσίπρα και ουσιαστικά μέχρι τις αρχές του 2017 – είχαμε μια εσκεμμένη ανάπαυλα δύο χρόνων, όσον αφορά την έρευνα υδρογονανθράκων. Η αλλαγή στην ηγεσία της Ελληνικής Διαχειριστικής Εταιρείας Υδρογονανθράκων (ΕΔΕΥ) σε συνδυασμό με την κίνηση της διοίκησης των ΕΛΠΕ να συνεργαστούν με τους πετρελαϊκούς κολοσσούς ExxonMobil και TOTAL για την έρευνα υδρογονανθράκων στη νότια Κρήτη, οδήγησε στο δεύτερο και σπουδαίο κβαντικό άλμα.
ΖΥΜΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ
Η κοινοπραξία ExxonMobil, TOTAL και ΕΛΠΕ ζήτησε δύο τεράστια οικόπεδα δυτικά και νοτιοδυτικά της Κρήτης (το κάθε ένα έχει έκταση μεγαλύτερη της Πελοποννήσου) για να κάνουν έρευνες προς εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων, δαπανώντας το πολύ μεγάλο ποσό των 12,5 δισ. δολ. Ταυτόχρονα, η ΕΔΕΥ δίνει στη δημοσιότητα τα επανεπεξεργασμένα γεωφυσικά στοιχεία, που δείχνουν ότι σε αυτά τα δύο οικόπεδα υπάρχουν οκτώ γιγαντιαίοι στόχοι από κοραλλιογενείς υφάλους με φυσικό αέριο, κοιτάσματα τύπου «Ζορ» και «Καλυψώ», που είναι εκμεταλλεύσιμοι.
Αργότερα, πάλι η ΕΔΕΥ δίνει στη δημοσιότητα την ύπαρξη και άλλων οκτώ κοραλλιογενών στόχων με φυσικό αέριο νότια της Κρήτης, πάλι τύπου «Ζορ» και «Καλυψώ». Αυτά τα 16 κοιτάσματα βρίσκονται σε μια επιφάνεια 85.000 τετρ. χλμ. και έχουν συνολική έκταση 3.300 τετρ. χλμ. – δηλαδή επιφάνεια 33 φορές μεγαλύτερη του κοιτάσματος «Ζορ» της Αιγύπτου που έχει 0,8 τρισ. κυβικά μέτρα φυσικό αέριο (εικόνα 1)!
Η σημασία των τότε ανακοινώσεων της ΕΔΕΥ που είχε περάσει στα ψιλά και οι επαγωγικές σκέψεις, είναι η εξής: Γνωρίζουμε από επιστημονικές δημοσιεύσεις (Franseen, E.R., Esteban, M., Ward, W.C., Rouchy, J-M. 1996. Models for carbonate stratigraphy from Miocene reef complexes of Mediterranean Regions, in Scholle ed. Special Publication Concepts in Sedimentology and Paleontology, volume 5, pp i-iv, ISBN 1-56576-033-6. A publication of SEPM) ότι κατά το Μέσο Μειόκαινο, ήτοι ότι πριν 11 εκατ. χρόνια έως πριν έξι εκατ. χρόνια, η Μεσόγειος θάλασσα ήταν γεμάτη από κοραλλιογενείς υφάλους.
Και γνωρίζουμε πάλι από επιστημονικές δημοσιεύσεις, ότι όταν αποξηράθηκε η Μεσόγειος για ένα εκατ. χρόνια, κατά το Μεσσήνιο, οι παλαιολιμνοθάλασσες και οι παλαιοτάφροι, φιλοξένησαν τεράστιες ποσότητες υδροχαρών φυτών που κατά την αναερόβιο αποσύνθεσή τους δημιούργησαν τεράστιες ποσότητες βιογενούς φυσικού αερίου που αποθηκεύτηκε στους προ υπάρχοντες κοραλλιογενείς υφάλους (εικόνα 2).
Άρα, εφόσον η παλαιοτάφρος του Ερατοσθένη δημιούργησε τα μεγάλα κοιτάσματα «Ζορ» και «Καλυψώ» και εφόσον η «Ελληνική Τάφρος» και η «Τάφρος του Πτολεμαίου» δημιούργησαν τα εκμεταλλεύσιμα κοιτάσματα φυσικού αερίου δυτικά, νοτιοδυτικά και νότια της Κρήτης, έτσι και οι παλαιοτάφροι του Πλινίου και του Στράβωνα (εικόνα 2), θα πρέπει να γέμισαν τους υφάλους νότια της Κάσου, Καρπάθου, Ρόδου και του συμπλέγματος των νήσων Καστελόριζου, με στόχους/κοιτάσματα φυσικού αερίου. Άρα η ΕΔΕΥ οφείλει να επεκτείνει τις γεωφυσικές της έρευνες και ανατολικά της Ιεράπετρας μέχρι την κυπριακή ΑΟΖ (εικόνα 3) για να επαληθεύσει τους στόχους/κοιτάσματα.
Τελικά, τίθεται το ερώτημα. Μήπως η Ελλάδα έχει περισσότερα κοιτάσματα φυσικού αερίου από πολλές χώρες εξαγωγείς φυσικού αερίου, συμπεριλαμβανομένου και του Ιράν; Και μήπως τελικά η λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου έχει τα μεγαλύτερα αποθέματα υδρογονανθράκων από όλες τις λεκάνες του κόσμου; Αν ναι, τότε η γεωπολιτική θέση της Ελλάδας αυξάνεται εκθετικά, διότι γίνεται όχι μόνο ενεργειακός κόμβος μεταφοράς υδρογονανθράκων προς την Ευρώπη, αλλά και δυνητικά παγκόσμιος παραγωγός ενέργειας.
*Ο Αντώνης Φώσκολος είναι ομότιμος καθηγητής Πολυτεχνείου Κρήτης και ομότιμος ερευνητής της Γεωλογικής Υπηρεσίας του Καναδά. Μετά των σπουδών του στο Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ προσελήφθη στο Ινστιτούτο της Ιζηματογενούς Γεωλογίας και Πετρελαίου του Καναδά με στόχο την έρευνα υδρογονανθράκων στην Κεντρική Αλμπέρτα, στη θαλάσσια περιοχή του Beaufort MacΚenzie, στις εκβολές του ποταμού MacKenzie και στα πολικά νησιά του Καναδά. Το 1986 εξελέγην καθηγητής στο τμήμα Μηχανικών Ορυκτών Πόρων του Πολυτεχνείου Κρήτης, αλλά παραμένει έως σήμερα ομότιμος επιστημονικός ερευνητής του Ινστιτούτου. Δίδαξε «Ανόργανη και Οργανική Γεωχημεία και Οργανική Πετρογραφία των Ιζηματογενών Πετρωμάτων». Έχει διατελέσει αντιπρόεδρος ακαδημαϊκών θεμάτων του Πολυτεχνείου Κρήτης, πρόεδρος του τμήματος Μηχανικών Ορυκτών Πόρων και σύμβουλος για ενεργειακά θέματα του ΟΗΕ. Έχει 84 δημοσιεύσεις σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά με Citation Index of 338, 47 ανακοινώσεις σε διεθνή συνέδρια σε Ευρώπη και Αμερική και 14 τεχνικές εκθέσεις για λογαριασμό των ΔΕΠ-ΕΚΥ, ΔΕΗ, ΙΓΜΕ και ΟΗΕ.
