Γράφει ο
ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΛΑΥΡΕΝΤΖΟΣ*
Σε προηγούμενο – πρόσφατο άρθρο του Συντάκτη, παρουσιάσαμε στα ΕΛΛΗΝΟΚΑΝΑΔΙΚΑ ΝΕΑ την τρέχουσα εικόνα στο μεταναστευτικό, όπως μας τη δίνουν τα επίσημα στοιχεία που δημοσίευσε το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου για το πρώτο εξάμηνο του 2024.
Από τα στοιχεία αυτά προκύπτει, ότι στο παραπάνω διάστημα οι αφίξεις παράνομων μεταναστών στην Ελλάδα σημείωσαν σημαντική αύξηση, αφού ήταν υπερδιπλάσιες από εκείνες της αντίστοιχης περιόδου του 2023. Ανάλογη φαίνεται να είναι η κατάσταση για τον Ιούλιο και τον Αύγουστο, όπως προκύπτει από την ειδησεογραφία.
Όπως αναφέραμε ήδη, τα στατιστικά στοιχεία καταδεικνύουν ότι η Ελλάδα λειτουργεί συστηματικά ως μια χώρα υποδοχής και απορρόφησης των παράνομων μεταναστών που φθάνουν στην Ευρώπη, κατά το ρόλο που της έχει αναθέσει η Ευρωπαϊκή Ένωση και έχει αποδεχτεί σιωπηρά το ελληνικό πολιτικό σύστημα εξουσίας. Σε αυτό το πλαίσιο έχει τεθεί σε λειτουργία μια ορισμένη διαδικασία υποδοχής, διαχείρισης και εγκατάστασης των παράνομων μεταναστών που καταφθάνουν στη χώρα. Τη διαδικασία αυτή θα παρουσιάσουμε σε αδρές γραμμές στη συνέχεια.
Η ΥΠΟΔΟΧΗ ΤΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΩΝ ΡΟΩΝ
Στην πρώτη φάση γίνεται η υποδοχή και η ταυτοποίηση των παράνομων μεταναστών που περνούν φανερά τα σύνορα ή γίνονται αντιληπτοί από τις ελληνικές αρχές. Αυτοί είναι η πλειονότητα των παράνομων μεταναστών που καταφθάνουν στην Ελλάδα. Όσοι από αυτούς αποβιβάζονται στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου ή διαβαίνουν τον Έβρο, μεταφέρονται στα αντίστοιχα κέντρα υποδοχής και ταυτοποίησης, τα οποία λειτουργούν σε πέντε νησιά (Κως, Λέρος, Σάμος, Χίος, Λέσβος) και στον Έβρο (Φυλάκιο). Όσοι αποβιβάζονται σε άλλες περιοχές (π.χ. στον ηπειρωτικό κορμό) μεταφέρονται στη Μαλακάσα ή στα Διαβατά. Στις δομές υποδοχής και ταυτοποίησης, οι παράνομοι μετανάστες δακτυλοσκοπούνται και καταγράφονται στην ευρωπαϊκή βάση δεδομένων.
Εκτός από τους παράνομους μετανάστες, οι οποίοι εκούσια ή ακούσια γίνονται αντιληπτοί, υπάρχει και ένα ποσοστό μεταναστών οι οποίοι μπαίνουν κρυφά στην Ελλάδα, προκειμένου να μην καταγραφούν. Αυτοί στη συνέχεια επιχειρούν να πάνε κατ’ ευθείαν στην Κεντρική Ευρώπη.
ΠΩΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ ΤΟ «ΔΟΥΒΛΙΝΟ»
Να σημειώσουμε εδώ, ότι η καταγραφή των παράνομων μεταναστών στα σύνορα είναι βασική επιδίωξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, διότι αποτελεί προϋπόθεση για την εφαρμογή του Κανονισμού του Δουβλίνου. Αυτός είναι άλλωστε και ο λόγος που οι δομές υποδοχής έχουν δημιουργηθεί και χρηματοδοτηθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Με βάση λοιπόν τις ισχύουσες ρυθμίσεις, όταν ένας «παράτυπος» μετανάστης εισέρχεται σε μια χώρα της ΕΕ και υποβάλλει αίτηση ασύλου, ο Κανονισμός Δουβλίνο ΙΙΙ ορίζει ότι ένα και μοναδικό κράτος-μέλος της ΕΕ είναι υπεύθυνο να εξετάσει την αίτησή του. Το κράτος αυτό είναι κατά κανόνα το κράτος πρώτης εισόδου, εκτός κι αν συντρέχουν ειδικοί λόγοι, οπότε την εξέταση ασύλου μπορεί να την αναλάβει κάποιο άλλο κράτος-μέλος. Με την υποβολή της αίτησης ασύλου, λαμβάνονται δακτυλικά αποτυπώματα και γίνεται η καταγραφή του αιτούμενου άσυλο στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Βάση EURODAC.
Αν ο εν λόγω μετανάστης δεν λάβει τελικά άσυλο, αρμόδιο γι’ αυτόν παραμένει το κράτος που εξέτασε το αίτημά του. Έτσι αν ο παράνομος μετανάστης μεταβεί σε άλλο κράτος-μέλος και συλληφθεί εκεί, οι υπηρεσίες αυτού του κράτους θα γνωρίζουν από ποιο κράτος-μέλος ο μετανάστης εισήλθε στην ΕΕ, και θα μπορούν να τον επιστρέφουν σε αυτό το κράτος-μέλος. Σε αυτό το πλαίσιο η Γερμανία επέστρεψε πρόσφατα στην Ελλάδα (Ιούλιος 2024) με δύο πτήσεις τσάρτερ παράνομους μετανάστες που συνέλαβε στο έδαφός της, όπως έγινε γνωστό από ξένες πηγές.
Έτσι η Ελλάδα, όπως κάθε χώρα της ΕΕ που έχει εξωτερικά σύνορα, καταλήγει να είναι όχι μόνο χώρα υποδοχής των παράνομων μεταναστών, αλλά και χώρα πρώτης απέλασης. Με τον τρόπο αυτό, οι Κεντροευρωπαίοι μεταθέτουν διακριτικά το μεταναστευτικό τους πρόβλημα στην περιφέρεια. Ενίοτε μάλιστα μπορούν και να μας νουθετούν, λέγοντάς μας ότι πρέπει να κρατάμε τα σύνορά μας ανοικτά, την ίδια ώρα που εκείνοι μπορούν μέσω του «Δουβλίνου» να κρατούν τα δικά τους σύνορα κλειστά. Οι ίδιοι δεν χρειάζεται βεβαίως να ανησυχούν, ούτε θα χρειαστεί να λογοδοτήσουν σε κάποιον, αφού το ανθρωπιστικό έργο το έχουν αναθέσει σε άλλους.
Με το νέο μάλιστα Σύμφωνο της ΕΕ για τη μετανάστευση και το άσυλο που εγκρίθηκε το 2024, τα κράτη-μέλη μπορούν κατ’ επιλογήν τους να συνεισφέρουν στη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών με τρεις τρόπους: «Είτε θα μεταφέρονται στην επικράτειά τους οι αιτούντες άσυλο ή οι άνθρωποι που χαίρουν διεθνούς προστασίας, είτε θα συνεισφέρουν οικονομικά, είτε θα παρέχουν επιχειρησιακή και τεχνική υποστήριξη». Έτσι είναι πλέον δυνατόν, άλλος να υφίσταται τις κοινωνικές συνέπειες και άλλος να εξασφαλίζει την ησυχία του καταβάλλοντας το αντίτιμο σε είδος.
Ο ΕΠΟΙΚΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΝΔΟΧΩΡΑΣ
Ας γυρίσουμε όμως πίσω στη διαδικασία χειρισμού των παράνομων μεταναστευτικών ροών που καταφθάνουν στην Ελλάδα. Όπως είναι φυσικό, οι συνεχείς αφίξεις παράνομων μεταναστών κάποια στιγμή προκαλούν κορεσμό στις δομές υποδοχής, και τότε πλέον καθίσταται αναγκαία η «αποσυμφόρηση των νησιών». Αυτή την εκτελεί το ελληνικό κράτος με τη μεταφορά των παράνομων μεταναστών στην ηπειρωτική χώρα, όπου και θα κριθεί οριστικά η αίτηση ασύλου τους. Και κάπου εκεί ολοκληρώνεται ο κύκλος του σιωπηρού εποικισμού της Ελλάδας.
Έναν εποικισμό τον οποίο διενεργούν τα δουλεμπορικά κυκλώματα, ενορχηστρώνει η Τουρκία, χρηματοδοτεί στο τελικό του στάδιο η Ευρωπαϊκή Ένωση και ολοκληρώνει με ασυνήθιστη εκτελεστική δεινότητα το ελληνικό κράτος.
Ενώ όμως οι κεντροευρωπαϊκές χώρες εφαρμόζουν το «Δουβλίνο» εις βάρος της Ελλάδας, επιστρέφοντάς μας τους παρανόμους μετανάστες που συλλαμβάνουν στο έδαφός τους, οι ελληνικές κυβερνήσεις δεν προσπάθησαν ή δεν τόλμησαν ποτέ να εφαρμόσουν τις ευνοϊκές για την Ελλάδα πρόνοιες της Συμφωνίας του 2016 μεταξύ ΕΕ και Τουρκίας. Υπό την άρρητη προϋπόθεση ότι τα αιτήματα ασύλου κρίνονται με ταχείες διαδικασίες (ουσιαστικά στα νησιά) η Συμφωνία αυτή προβλέπει ότι όσοι μετανάστες δεν λάβουν άσυλο και άρα κρίνονται «παράτυποι», θα επιστρέφονται στην Τουρκία. Τη ρήτρα αυτή, είτε από ολιγωρία είτε από ατολμία, δεν την εφάρμοσε ο ΣΥΡΙΖΑ, με αποτέλεσμα το 2019 να μαζευτούν χιλιάδες παράνομοι μετανάστες στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου. Σε αυτούς προστέθηκαν και όσοι άρχισαν να καταφθάνουν μαζικά μετά τις εκλογές του Ιουλίου του 2019, τις οποίες κέρδισε η ΝΔ.
Το πρόβλημα της αποσυμφόρησης των νησιών ανέλαβε να το «λύσει» η κυβέρνηση της ΝΔ, η οποία για να μη δυσαρεστήσει «εχθρούς και φίλους», μετέφερε τους παράνομους μετανάστες στην ενδοχώρα, ακόμη και εν μέσω κορωνοϊού. Έκτοτε, αυτή η διαδικασία έχει καταστεί μια νέα κανονικότητα. Πρόκειται για μια κυκλική διαδικασία αποβίβασης παράνομων μεταναστών, καταγραφής τους και μεταφοράς τους στην ενδοχώρα, έτσι ώστε οι δομές υποδοχής να αδειάζουν, για να μπορούν να υποδεχτούν τους επόμενους.
ΚΡΥΦΕΣ ΔΙΕΛΕΥΣΕΙΣ
Όπως αναφέραμε και στο προηγούμενο άρθρο, εκτός από τις ορατές μεταναστευτικές ροές, υπάρχουν και οι αόρατες. Οι ροές αυτές αφορούν παράνομους μετανάστες, οι οποίοι θέλουν να αποφύγουν τη διαδικασία ταυτοποίησης. Αυτοί μπαίνουν κρυφά στη χώρα, κυρίως από το μέτωπο του Έβρου, και αφού διασχίσουν από διάφορες διαδρομές τη Βόρειο Ελλάδα, επιχειρούν να φτάσουν στην κεντρική Ευρώπη. Για το σκοπό αυτό δυνάμεις της FRONTEX έχουν τοποθετηθεί στα Δυτικά Βαλκάνια (σε Σκόπια, Αλβανία, Μαυροβούνιο και Σερβία), έχοντας ως αποστολή να αποτρέψουν διαρροές από την Ελλάδα προς την Κεντρική Ευρώπη.
Η Ελλάδα λοιπόν είναι υποχρεωμένη να κρατά ανοικτά τα ανατολικά της σύνορα, αλλά να έχει τα βόρεια σύνορά της κλειστά. Έτσι όλοι μπορούν νομότυπα να κάνουν απελάσεις και επαναπροωθήσεις (pushbacks) παράνομων μεταναστών προς την Ελλάδα, αλλά η ίδια οφείλει να δέχεται τους πάντες.
ΟΠΟΙΟΣ ΜΠΑΙΝΕΙ, ΜΕΝΕΙ
Τί γίνεται όμως με τους μετανάστες που δεν παίρνουν άσυλο; Γι’ αυτούς δεν προβλέπεται κάποια διαδικασία αναγκαστικής απέλασης και τις περισσότερες φορές δεν τους δέχεται πίσω η χώρα από την οποία έφυγαν. Έτσι τους μένουν τρεις επιλογές:
◘ Η μία είναι να προσπαθήσουν να πάνε σε κάποια κεντροευρωπαϊκή χώρα, όπου αν τους πιάσουν θα μας τους επιστρέψουν πίσω.
◘ Η άλλη επιλογή είναι να δουλέψουν «μαύρα» σε αδήλωτες εργασίες στην Ελλάδα.
◘ Τέλος, η τρίτη επιλογή είναι να «στρατολογηθούν» από τα κυκλώματα παρανομίας. Αυτό υποδηλώνει η πολυεθνική σύνθεση διαφόρων συμμοριών που κατά καιρούς έχουν εξαρθρωθεί στην Αθήνα ή σε άλλες πόλεις.
Με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο πάντως, όσοι παραμείνουν αρκετά χρόνια, θα έχουν την ευκαιρία να νομιμοποιήσουν υπό προϋποθέσεις την παραμονή τους, όπως συνέβη με το νομοσχέδιο που ψηφίστηκε με διακομματική πλειοψηφία το Δεκέμβριο του 2023 από την ελληνική Βουλή.
*Ο Αναστάσιος Λαυρέντζος κατέχει πτυχίο Φυσικής και διπλώματα μεταπτυχιακής ειδίκευσης (MSc) στα Οικονομικά Μαθηματικά και στη Θεωρητική Φυσική
