Καθώς το Cop26 στη Γλασκόβη έχει ήδη ξεκινήσει, ένα πρόβλημα συλλογικής δράσης βρίσκεται στο επίκεντρο – με φόντο ένα άλλο. Ο κορωνοϊός έχει περιγραφεί από πολλούς ως πρόβα – τζενεράλε, για την ικανότητά μας να λύσουμε το μεγαλύτερο πρόβλημα της κλιματικής κρίσης, επομένως φαίνεται λογικό να επισημάνουμε πως η πανδημία δεν έχει τελειώσει. Αντίθετα, η κοινή αντιμετώπιση έχει γίνει πιο σημαντική από ποτέ για την επίλυση του προβλήματος του κορωνοϊού.
Σύνταξη-επιμέλεια:
Στέλιος Βασιλούδης (zougla.gr)
© The Guardian
Η τελική έκβαση έγινε προφανής το τελευταίο διάστημα: αντί να απαλλαγούν εντελώς από τον ιό, οι χώρες θα πρέπει να συνηθίσουν να ζουν με αυτόν. Ο όρος που χρησιμοποιούμε για μια ασθένεια που είμαστε υποχρεωμένοι να φιλοξενούμε επ’ αόριστον είναι «ενδημική». Σημαίνει ότι ο παράγοντας που προκαλεί την ασθένεια – ο ιός Sars-CoV-2 σε αυτήν την περίπτωση – κυκλοφορεί πάντα στον πληθυσμό, προκαλώντας περιοδικές αλλά λίγο – πολύ προβλέψιμες εστίες νόσου. Καμία χώρα δεν έχει μπει ακόμα στα πιο ήρεμα νερά τής ενδημικότητας – βρισκόμαστε όλοι ακόμα στην ανησυχητική φάση της πανδημίας.
Σε αυτή τη φάση της πανδημίας, τα ξεσπάσματα είναι απρόβλεπτα και καταστροφικά. Υπάρχουν ακόμη πάρα πολλοί άνθρωποι που παραμένουν ευάλωτοι στον ιό, είτε επειδή δεν έχουν εμβολιαστεί είτε επειδή δεν έχουν αντιμετωπίσει ακόμη την κυρίαρχη πλέον παραλλαγή Delta, η οποία μεταδίδεται ακόμη και μεταξύ των πλήρως εμβολιασμένων. Ο ιός θα βρει τους περισσότερους από εμάς τελικά – ακόμα κι αν δε μας κάνει όλους να αρρωστήσουμε σοβαρά.
«Μόνο όταν αυτές οι δεξαμενές ευάλωτων τμημάτων του πληθυσμού «στεγνώσουν», θα μπορούμε να πούμε ότι η πανδημία έχει τελειώσει», λέει ο μοντελιστής μολυσματικών ασθενειών Adam Kucharski της Σχολής Υγιεινής & Τροπικής Ιατρικής του Λονδίνου. Από εκεί και πέρα, η εξάπλωση της νόσου θα συντηρείται από πιο ήπιες δυνάμεις, όπως η σταδιακή εξασθένηση της ανοσίας στον ανθρώπινο πληθυσμό και η εμφάνιση σχετικά ήπιων νέων παραλλαγών. Κανείς όμως δεν ξέρει ακόμα πότε θα συμβεί αυτό, γιατί υπάρχει αβεβαιότητα για το πόσο καιρό ένα άτομο διατηρεί ανοσία στον Sars-CoV-2 μετά από φυσική μόλυνση ή εμβολιασμό, καθώς και για την ικανότητα του ιού να δημιουργεί παραλλαγές που δεν είναι ήπιες.
Ένα πράγμα είναι ξεκάθαρο: η μετάβαση στην ενδημικότητα θα συμβεί σε διαφορετικές χρονικές στιγμές σε διαφορετικές χώρες και περιοχές. Δεν είναι παράλογο να πιστεύουμε ότι το Ηνωμένο Βασίλειο, με τους υψηλούς αριθμούς κρουσμάτων και ποσοστών εμβολιασμών, μπορεί να είναι μεταξύ εκείνων που βρίσκονται πιο κοντά στο σημείο καμπής – γι’ αυτό και άλλες χώρες το παρακολουθούν στενά.
Η μετάλλαξη Delta, η οποία είναι περίπου τρεις φορές πιο μεταδοτική από την αρχική παραλλαγή του Sars-CoV-2 της Γουχάν, δεν έχει φτάσει ακόμη σε πολλές χώρες, αλλά από το Μάιο κυριαρχεί στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπου έχει εξαπλωθεί σαν πυρκαγιά μετά την «ημέρα ελευθερίας» στις 19 Ιουλίου. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ορισμένοι επιστήμονες πιστεύουν, ότι το Ηνωμένο Βασίλειο εισέρχεται στο τελικό κύμα πανδημίας, από το οποίο θα βγει στην ενδημική φάση την επόμενη άνοιξη. Άλλοι πιστεύουν, ότι η πανδημία επιφυλάσσει πολλά περισσότερα κύματα, ακόμη και στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Τα κύματα μπορεί να είναι μικρότερα από ότι στο παρελθόν, ειδικά επειδή τα εμβόλια έχουν σπάσει, σε μεγάλο βαθμό, τη σχέση μεταξύ μόλυνσης και νοσηλείας. Ωστόσο, οι Βρετανοί μπορεί να χρειαστεί να αντιμετωπίσουν ακόμη ένα χρόνο ή και περισσότερο, κατά τη διάρκεια του οποίου μεγάλος αριθμός ευάλωτων ανθρώπων θα πεθάνει. Άλλοι αναφέρουν τις εξουθενωτικές συνέπειες του μακροχρόνιου κορωνοϊού και την πιθανότητα έντονης πίεσης ή και κατάρρευσης των συστημάτων υγείας.
Κάθε χώρα θα φτάσει τελικά στην ενδημικότητα, αλλά το Ηνωμένο Βασίλειο οδεύει προς τα εκεί πολύ γρήγορα – και αναπόφευκτα θα πρέπει να πληρώσει ένα ανθρώπινο τίμημα. Το να αφήνουμε τον ιό να μεταδίδεται ανεξέλεγκτα, ακόμη και σε έναν ιδιαίτερα εμβολιασμένο πληθυσμό, εγκυμονεί και άλλους κινδύνους.
«Οι υψηλοί αριθμοί κρουσμάτων στο Ηνωμένο Βασίλειο αυτή τη στιγμή θα μπορούσαν να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης παραλλαγών που προκαλούν ανησυχία», λέει ο μοντελιστής Robin Thompson από το Πανεπιστήμιο του Warwick και συμπληρώνει:«Δεν έχουμε δει ακόμη μια παραλλαγή του ιού που να προκαλεί σοβαρή ασθένεια ακόμη και στους πλήρως εμβολιασμένους. Ας χτυπήσουμε ξύλο, πως δε θα συμβεί».
Ο ιολόγος Didier Trono της Ecole Polytechnique Fédérale de Lausanne στην Ελβετία είναι συγκρατημένα αισιόδοξος ότι ο SARSars – CoV-2 πλησιάζει στα όρια της ικανότητάς του να προσαρμόζεται μέσω μετάλλαξης: «Αν και συνεχίζουν να εμφανίζονται νέες παραλλαγές – όπως η AY.4.2 – που άρχισε πρόσφατα να εξαπλώνεται στο Ηνωμένο Βασίλειο – αυτές είναι μόνο ελαφρώς πιο μεταδοτικές από την Delta, και η ασθένεια που προκαλούν δεν είναι ουσιαστικά πιο σοβαρή τώρα από ότι στις αρχές του 2020. Όμως, καθώς αυξάνεται η ανοσία στον πληθυσμό, τόσο αυξάνεται και η επιλεκτική πίεση για να μεταλλαχθεί ο ιός και να ξεφύγει από αυτή την ανοσία».
Οι ειδικοί των εμβολίων εργάζονται εντατικά για να προετοιμαστούν για αυτόν τον κίνδυνο. Είναι ένας αγώνας δρόμου μέχρι τη γραμμή τερματισμού, με άλλα λόγια, αλλά ένας αγώνας που μπορεί να μην κερδίσει ο ταχύτερος. Σε αυτό το σημείο, τα εμβόλια μας προστατεύουν μεμονωμένα, όχι συλλογικά. Όμως, η μορφή που θα πάρει η ενδημική νόσος θα διαμορφωθεί συλλογικά. Το μέλλον του κορωνοϊού θα μπορούσε να είναι τόσο ήπιο όσο ένα κοινό κρυολόγημα, αλλά θα μπορούσε και να είναι χειρότερο. Η απάντηση σε αυτή τη μελλοντική ασθένεια μπορεί να χρειαστεί να είναι πιο επαχθής από την απάντηση στη γρίπη, η οποία περιλαμβάνει μόνο μια ετήσια δόση εμβολιασμού.
«Δε νομίζω ότι μπορούμε να αποκλείσουμε μια κατάσταση όπου ο ιός, αν και ενδημικός, ασκεί συντριπτική πίεση στα συστήματα υγείας για μερικά χρόνια», λέει ο Kucharski.
Γι’ αυτό η πανδημία εξακολουθεί να είναι ένα πρόβλημα συλλογικής δράσης και γιατί το επερχόμενο κύμα – είτε είναι το κύμα εξόδου είτε όχι – θα πρέπει να αντιμετωπιστεί με μάσκες, επιπλέον ελαφρά μέτρα κοινωνικής απόστασης όπου και όταν απαιτείται, και υψηλά ποσοστά αναμνηστικών δόσεων, μεταξύ εκείνων που είναι επιλέξιμοι. Η στρατηγική πρέπει να παραμείνει τόσο ευκίνητη όσο και ο ιός, πράγμα που σημαίνει επίσης ότι δεν υπάρχει ανταγωνισμός ανάμεσα στη διάθεση αναμνηστικών δόσεων σε πλούσιες χώρες και τη διάθεση αρχικών δόσεων εμβολίων σε φτωχότερες.
Ο κορωνοϊός μπορεί να έχει στριμωχτεί, αλλά δεν έχει τιθασευτεί ακόμη. Διατηρεί ακόμη τη δυνατότητα για εκτεταμένη ζημιά. Όπως μας υπενθυμίζει το Cop26, η αντιμετώπιση του θα πρέπει να είναι αποτέλεσμα συλλογικής δράσης.
