Βενζοδιαζεπίνες και ύπνος στους ηλικιωμένους: Νέα μελέτη στο Μόντρεαλ
Μια πρόσφατη επιστημονική έρευνα του Πανεπιστημίου Concordia στο Μόντρεαλ φέρνει στο φως σημαντικά στοιχεία για τα φάρμακα της κατηγορίας των βενζοδιαζεπινών, που συχνά χορηγούνται σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας για την αϋπνία και το άγχος. Σύμφωνα με τη μελέτη, τα φάρμακα αυτά όχι μόνο δε βελτιώνουν την ποιότητα του ύπνου στους ηλικιωμένους, αλλά μακροπρόθεσμα προκαλούν επιδείνωση και αυξάνουν τον κίνδυνο πτώσεων.
ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΒΕΝΖΟΔΙΑΖΕΠΙΝΕΣ;
Οι βενζοδιαζεπίνες είναι ψυχοτρόπα φάρμακα που χρησιμοποιούνται εδώ και δεκαετίες για τη θεραπεία του άγχους, της αϋπνίας και άλλων ψυχιατρικών διαταραχών. Μερικά από τα πιο γνωστά εμπορικά ονόματα είναι το Valium, το Xanax και το Ativan. Στο Κεμπέκ, όπως και σε πολλές περιοχές του Καναδά, τα φάρμακα αυτά έχουν χρησιμοποιηθεί ευρέως σε ηλικιωμένους. Η νέα μελέτη όμως, που δημοσιεύτηκε στο έγκυρο ιατρικό περιοδικό Sleep, αμφισβητεί την αποτελεσματικότητά τους σε άτομα ηλικίας 55 έως 80 ετών.
Η ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΟ CONCORDIA
Η ερευνητική ομάδα, με επικεφαλής τους καθηγητές Thanh Dang-Vu και Loïc Barbaux, μελέτησε 101 ηλικιωμένους, χωρίζοντάς τους σε τρεις ομάδες:
- Άτομα με κανονικό ύπνο.
- Άτομα με αϋπνία.
- Άτομα με αϋπνία που χρησιμοποιούσαν βενζοδιαζεπίνες τουλάχιστον τρεις φορές την εβδομάδα για πάνω από τρεις μήνες.
Με τη χρήση πολύωρης καταγραφής ύπνου (πολυ-υπνογραφία), οι ερευνητές ανέλυσαν τη δομή του ύπνου, τη δραστηριότητα του εγκεφάλου και τα στάδια του ύπνου. Τα αποτελέσματα έδειξαν, ότι οι βενζοδιαζεπίνες μειώνουν σημαντικά το «βαθύ ύπνο», ο οποίος είναι απαραίτητος για την αποθήκευση μνήμης και την καλή λειτουργία του εγκεφάλου. Αντίθετα, δεν παρατηρήθηκαν αλλαγές στη διάρκεια του ύπνου REM (το στάδιο όπου βλέπουμε όνειρα).
«Θα θέλαμε αυτά τα φάρμακα να βελτιώνουν την ποιότητα του ύπνου, όμως στην πραγματικότητα βλέπουμε επιδείνωση σε παραμέτρους σημαντικές για τη μνήμη και τη γνωστική υγεία», εξηγεί ο Barbaux, υποψήφιος διδάκτορας στο Τμήμα Υγείας και Φυσιολογίας του Πανεπιστημίου Concordia, μιλώντας σε ΜΜΕ.
ΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΟΥΣ
Η Αμερικανική Γηριατρική Εταιρεία (American Geriatrics Society) συστήνει να αποφεύγεται η χρήση βενζοδιαζεπινών μετά τα 65 έτη, ακόμα και για σύντομα χρονικά διαστήματα. Αυτό οφείλεται σε παρενέργειες όπως:
- Αυξημένος κίνδυνος πτώσεων.
- Τρόμος και συμπτώματα στέρησης όταν διακοπεί απότομα η αγωγή.
- Εξάρτηση και δυσκολία διακοπής.
«Για τους ηλικιωμένους, οι πτώσεις μπορεί να έχουν πολύ σοβαρές συνέπειες, όπως κατάγματα ισχίου που επηρεάζουν μόνιμα την ποιότητα ζωής», σημείωσε ο Barbaux.
ΜΕΙΩΣΗ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΣΤΟ ΚΕΜΠΕΚ
Σύμφωνα με στοιχεία του Institut national de santé publique du Québec (INSPQ), οι γιατροί τα τελευταία χρόνια είναι πιο προσεκτικοί. Από το 2012 έως το 2022, το ποσοστό ηλικιωμένων άνω των 65 που λάμβαναν «πιθανώς ακατάλληλα φάρμακα» μειώθηκε από 49% σε 45%. Η πτώση αυτή οφείλεται κυρίως στη μείωση της χρήσης βενζοδιαζεπινών, από 28,4% σε 16,7%.
ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΛΥΣΕΙΣ;
Παρότι πολλοί ασθενείς αναφέρουν ότι στην αρχή νιώθουν καλύτερα, η μελέτη δείχνει ότι αυτό είναι περισσότερο υποκειμενικό αίσθημα παρά αντικειμενική βελτίωση. Οι επιστήμονες τονίζουν ότι υπάρχουν άλλες θεραπείες, όπως η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία (Cognitive Behavioural Therapy – CBT), που μπορεί να συνδυαστεί με σταδιακή διακοπή των φαρμάκων. Αυτή η μέθοδος έχει αποδειχθεί ότι βοηθά στην αποκατάσταση της ποιότητας του ύπνου χωρίς τους κινδύνους των βενζοδιαζεπινών.
ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΑΥΤΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΜΟΝΤΡΕΑΛ
Για πολλούς Έλληνες του Μόντρεαλ, ιδιαίτερα της τρίτης ηλικίας, η αϋπνία είναι συχνό φαινόμενο, συχνά συνδεδεμένο με το άγχος, τις αλλαγές στην υγεία ή τις καθημερινές δυσκολίες. Η έρευνα του Concordia υπενθυμίζει ότι η εύκολη λύση με χάπια μπορεί να μην είναι η καλύτερη, ειδικά μετά τα 65.
Η συμβουλή των ειδικών είναι ξεκάθαρη: πριν από οποιαδήποτε χρήση βενζοδιαζεπινών, είναι σημαντικό να μιλήσει κανείς με το γιατρό του για τις πιθανές παρενέργειες και να εξετάσει άλλες λύσεις, όπως φυσικές μεθόδους χαλάρωσης, καλύτερη υγιεινή ύπνου και θεραπευτικές προσεγγίσεις χωρίς φάρμακα.
ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ
Οι επιστήμονες τονίζουν ότι χρειάζεται περισσότερη μελέτη για να βρεθεί η κατάλληλη παρέμβαση που θα βελτιώνει τόσο την υποκειμενική όσο και την αντικειμενική ποιότητα του ύπνου στους ηλικιωμένους. «Η πραγματική πρόκληση», όπως ανέφερε ο Barbaux σε ΜΜΕ, «είναι να εντοπίσουμε θεραπείες που να ανταποκρίνονται και στις δύο πλευρές του προβλήματος».
