Το Κεμπέκ αποχαιρετά τον Πάπα που μίλησε στην καρδιά του
Βαθιά συγκίνηση και περίσκεψη προκάλεσε στον πληθυσμό του Κεμπέκ η είδηση του θανάτου του Πάπα Φραγκίσκου στις 21 Απριλίου 2025. Σε ηλικία 88 ετών, ο πρώτος Λατινοαμερικανός ποντίφικας άφησε πίσω του μια κληρονομιά, που ξεπερνά τα όρια της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας και αγγίζει θέματα κοινωνικής δικαιοσύνης, περιβαλλοντικής ευθύνης και διαθρησκευτικού διαλόγου.
Στο Κεμπέκ, μια επαρχία με έντονο καθολικό παρελθόν αλλά και σημαντική στροφή προς τον κοσμικό χαρακτήρα τα τελευταία 50 χρόνια, η επίδραση του Πάπα Φραγκίσκου υπήρξε πολυεπίπεδη και ουσιαστική.
Ο Πάπας Φραγκίσκος (κατά κόσμον Jorge Mario Bergoglio) ανέλαβε τον παπικό θρόνο το 2013, μετά την παραίτηση του Πάπα Βενέδικτου ΙΣΤ’. Η παπική του διαδρομή σημαδεύτηκε από μια έντονη προσπάθεια εξανθρωπισμού του παπικού αξιώματος, απορρίπτοντας τη χλιδή του Βατικανού και υιοθετώντας έναν προσιτό και ταπεινό τρόπο ζωής. Από τα πρώτα του βήματα ως Πάπας, προκάλεσε θετική εντύπωση για τη στάση του απέναντι στους φτωχούς, τους μετανάστες, τους φυλακισμένους και άλλες περιθωριοποιημένες ομάδες.
Για το Κεμπέκ, μια επαρχία που διαμόρφωσε τον κοινωνικό και πολιτικό της λόγο μέσα από μια σύγκρουση με την Εκκλησία κατά τη διάρκεια της «Ήσυχης Επανάστασης» της δεκαετίας του 1960, ο Πάπας Φραγκίσκος εκπροσώπησε μια νέα μορφή καθολικισμού. Αντί για την αυστηρή, τιμωρητική Εκκλησία του παρελθόντος, πρότεινε μια Εκκλησία ανοιχτή στο διάλογο, πρόθυμη να ακούσει, να κατανοήσει και να προσαρμοστεί στις ανάγκες του σύγχρονου ανθρώπου. Δεν είναι τυχαίο, ότι πολλοί νέοι στο Κεμπέκ, ακόμα και μη θρησκευόμενοι, έδειξαν ενδιαφέρον για τις κοινωνικές του θέσεις και τη δράση του σε ζητήματα παγκόσμιας σημασίας.
Ιδιαίτερη απήχηση είχε στο Κεμπέκ η περιβαλλοντική του εγκύκλιος Laudato Si’, η οποία καλούσε σε ριζική αλλαγή στάσης απέναντι στη Γη, προβάλλοντας την έννοια της «ολοκληρωμένης οικολογίας». Σε μια επαρχία που έχει ενσωματώσει την περιβαλλοντική συνείδηση στις δημόσιες πολιτικές και στην κουλτούρα της καθημερινότητας, η φωνή του Πάπα Φραγκίσκου λειτούργησε ενισχυτικά προς το υπάρχον ρεύμα. Ο ίδιος μίλησε ανοιχτά για τις ευθύνες των πολιτικών και οικονομικών ελίτ στην καταστροφή του πλανήτη, κάτι που εκτιμήθηκε ιδιαίτερα από τους πολίτες του Κεμπέκ, όπου ο λόγος περί κοινωνικής ισότητας και περιβαλλοντικής δικαιοσύνης είναι ιδιαίτερα ισχυρός.
Η στάση του Πάπα Φραγκίσκου απέναντι στους ομοφυλόφιλους, τους διαζευγμένους και άλλες κοινωνικές ομάδες, που παραδοσιακά βρίσκονταν στο περιθώριο της καθολικής διδασκαλίας, αντιμετωπίστηκε στο Κεμπέκ με σεβασμό, ακόμη και από προοδευτικούς κύκλους που διατηρούν απόσταση από τη θρησκεία. Με δηλώσεις όπως «Ποιος είμαι εγώ να κρίνω;» έδωσε το στίγμα μιας ποιμαντικής προσέγγισης που θέτει στο επίκεντρο τον άνθρωπο και όχι τον κανόνα. Αν και δεν προχώρησε σε θεσμικές αλλαγές που θα άλλαζαν την επίσημη γραμμή του Βατικανού, έδειξε ένα πρόσωπο Εκκλησίας λιγότερο δογματικό και πιο ανθρωποκεντρικό.
Αξιοσημείωτη ήταν και η σχέση του με τις ιθαγενείς κοινότητες του Καναδά, ιδίως με αφορμή τα σχολεία-οικοτροφεία που είχαν λειτουργήσει με ευθύνη της Καθολικής Εκκλησίας. Η συγγνώμη που απηύθυνε το 2022 κατά την ιστορική του επίσκεψη στον Καναδά, και συγκεκριμένα στο Maskwacis της Αλμπέρτα, βρήκε απήχηση και στο Κεμπέκ, όπου η συμφιλίωση με τις Πρώτες Εθνότητες παραμένει ανοιχτή πληγή. Πολλοί Κεμπεκουά είδαν σ’ αυτήν τη συμβολική πράξη μια ειλικρινή πρόθεση επανόρθωσης και αναγνώρισης της ιστορικής αδικίας.
Η τοπική Εκκλησία του Κεμπέκ, αν και δοκιμάζεται από την πτώση της προσέλευσης στα μυστήρια και τη γενικότερη απαξίωση του θρησκευτικού λόγου, βρήκε στον Πάπα Φραγκίσκο ένα πρότυπο ποιμενάρχη που επανάφερε τον πνευματικό προβληματισμό στην καθημερινή ζωή. Πολλοί ιερείς και θεολόγοι στο γαλλόφωνο Καναδά αναγνώρισαν την ανάγκη να εμπνευστούν από το παράδειγμά του, ώστε να επαναπροσδιορίσουν το ρόλο τους σε μια κοσμική κοινωνία που, παρ’ όλα αυτά, αναζητεί απαντήσεις σε υπαρξιακά και ηθικά ερωτήματα.
Ο θάνατός του αφήνει ένα κενό, όχι μόνο στο Βατικανό, αλλά και σε όλες εκείνες τις γωνιές του κόσμου –όπως το Κεμπέκ– όπου το μήνυμά του βρήκε καρποφόρο έδαφος. Η επόμενη ημέρα φέρνει μαζί της ερωτήματα για τη συνέχιση της παρακαταθήκης του: θα μπορέσει ο διάδοχός του να συνεχίσει στον ίδιο δρόμο του διαλόγου, της προσέγγισης και της ταπεινότητας; Θα διατηρηθεί η γραμμή της ανοιχτής Εκκλησίας σε έναν κόσμο που γίνεται ολοένα και πιο πολωμένος;
Αναμφίβολα, ο Πάπας Φραγκίσκος κατέκτησε το σεβασμό, πέρα από τα όρια του Καθολικισμού. Στο Κεμπέκ, τον θυμούνται ήδη ως έναν ηγέτη που μίλησε με ειλικρίνεια, που δε δίστασε να ζητήσει συγγνώμη, να υψώσει φωνή υπέρ των κατατρεγμένων, και που λειτούργησε ως γέφυρα μεταξύ πίστης και σύγχρονης κοινωνίας. Σε μια εποχή όπου οι θεσμοί αμφισβητούνται, η ηγεσία του Πάπα Φραγκίσκου έδειξε ότι ακόμη και ένας θεσμός αιώνων μπορεί να ανανεωθεί, να ζητήσει συγχώρεση και να προσφέρει ελπίδα.
Ο Κεμπεκουά πληθυσμός, βαθιά επηρεασμένος από τη σχέση του με την Εκκλησία, δε θρήνησε μόνο έναν Πάπα. Θρήνησε έναν άνθρωπο που κατανόησε τη ρευστότητα της εποχής μας και τόλμησε να σταθεί δίπλα στο σύγχρονο άνθρωπο, ακόμη κι όταν αυτό σήμαινε να πάει κόντρα στην παράδοση. Και αυτό, για πολλούς στο Κεμπέκ, είναι ο ορισμός της αληθινής πίστης.
