Τεράστια αναστάτωση σε όλη την Ελλάδα με το νέο Προεδρικό Διάταγμα που θέτει νέους όρους δόμησης ◘ Χιλιάδες οι εγκλωβισμένοι που ξαφνικά τα οικόπεδα τους έγιναν χωράφια
Του Μιχάλη Κωτσάκου
Πηγή: εφημερίδα «Η ΑΠΟΨΗ»
Οι σαρωτικές αλλαγές που φέρνει το νέο Προεδρικό Διάταγμα 129/2025, όπου καθορίζονται τα όρια στις χρήσεις γης και θέτει νέους όρους δόμησης για τους οικισμούς με πληθυσμό κάτω των 2.000 κατοίκων, έχει δημιουργήσει τεράστια αναστάτωση σε όλη την Ελλάδα.
Οι αλλαγές αφορούν οικισμούς που δημιουργήθηκαν προ του 1923, ή μεταξύ του διαστήματος 1923-1983. Κάτι που σημαίνει ότι πολλοί ιδιοκτήτες με έκταση μικρότερη των δύο στρεμμάτων, που δεν είναι κοντά σε οικισμούς, χάνουν το δικαίωμα δόμησης, με συνέπεια τα οικόπεδα τους να μετατρέπονται πλέον σε χωράφια. Ναι μεν θα πληρώνουν μικρότερο ΕΝΦΙΑ, αλλά και η αξία της γης τους, από τη στιγμή που δε λαμβάνει άδεια δόμησης, πέφτει κατακόρυφα.
Με το Προεδρικό Διάταγμα τα σημερινά όρια των οικισμών μειώνονται οριζόντια και περιλαμβάνουν ό,τι έχει οικοδομηθεί μέχρι το 1983, ενώ για τις περιοχές που έχουν οικοδομηθεί από το 1983 μέχρι σήμερα, θα ισχύουν συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Δηλαδή, ως όρια οικισμών αναγνωρίζονται μόνο εκείνα που τεκμηριώνονται με δόμηση έως το 1983 και όχι εκείνα που δημιουργήθηκαν με μεταγενέστερες αποφάσεις των κρατικών νομαρχών (κυρίως το 1985) οι οποίες έδιναν στις περισσότερες περιπτώσεις δικαίωμα επέκτασής τους. Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορεί να γίνει οριοθέτηση νέου οικισμού, αλλά μόνο επανέγκριση, οριοθέτηση ή οριοθέτηση σε μη οριοθετημένους οικισμούς.
Τα οριζόντια όριά τους περιορίζονται, ενώ δεν υπάρχει δυνατότητα επέκτασής τους. Αυτό σημαίνει ότι πολλά οικόπεδα, ιδίως όσα έχουν έκταση μικρότερη από δύο στρέμματα, χάνουν το δικαίωμα δόμησης, εκτός αν πληρούν αυστηρά και ειδικά κριτήρια, όπως πρόσωπο σε υφιστάμενο κοινόχρηστο δρόμο.
Ο νέος υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Σταύρος Παπασταύρου, αντέκρουσε τις αντιδράσεις, υποστηρίζοντας ότι το Προεδρικό Διάταγμα «διορθώνει μια εκκρεμότητα δεκαετιών». Μάλιστα έσπευσε να καθησυχάσει χιλιάδες μικροϊδιοκτήτες, τονίζοντας πως «η πολιτεία μεριμνά και φροντίζει την ιδιοκτησία κάθε Ελληνίδας και Έλληνα, μέσα στα πλαίσια της νομιμότητας. Η αλήθεια είναι, ότι από το 1985 για τους 10.000 οικισμούς με κάτω από 2.000 κατοίκους, η οριοθέτηση τους γινόταν από το Νομάρχη. Το Συμβούλιο της Επικρατείας το 2005, καθώς και το 2017 και το 2019, είπε ότι αυτή η οριοθέτηση από το Νομάρχη που γινόταν όλες αυτές τις δεκαετίες δεν ήταν σωστή, ότι ο Νομάρχης ήταν αναρμόδιος και ότι τα κριτήρια με τα οποία έκανε την οριοθέτηση δεν ήταν μεθοδολογικά σωστά. Το αποτέλεσμα ήταν να ακυρώσει την οριοθέτηση οικισμών στην Κρήτη, στο Πήλιο, και έτσι εν δυνάμει έθεσε σε κίνδυνο την οριοθέτηση όλων αυτών των οικισμών».
Η αλήθεια επίσης είναι, ότι το Προεδρικό Διάταγμα μπορεί να κατατέθηκε από τον Σταύρο Παπασταύρου, αλλά είχε προετοιμαστεί από τον προκάτοχο του, Θόδωρο Σκυλακάκη. Μάλιστα το έχει «τρέξει» συγκεκριμένα ο Γενικός Γραμματέας Χωρικού Σχεδιασμού και Αστικού Περιβάλλοντος, Ευθύμιος Μπακογιάννης, ο οποίος σε δηλώσεις του επιμένει ότι δεν αλλάζει τίποτα στο καθεστώς δόμησης των οικισμών της χώρας. «Η πολεοδομική νομοθεσία και ο πολεοδομικός σχεδιασμός είναι ένα πολύ σύνθετο αντικείμενο και κατανοώ προφανώς τη δυσκολία που υπάρχει να γίνει αντιληπτό από τους απλούς πολίτες, ακόμα και από τους μηχανικούς, που δεν είναι εξειδικευμένοι στα πολεοδομικά ζητήματα. Εξ ου και πάρα πολλές φορές υπάρχει μία διάχυση πληροφοριών που δεν ανταποκρίνεται στα πραγματικά δεδομένα» τόνισε ο κ. Μπακογιάννης, για να συμπληρώσει: «Αποφασίσαμε ως κυβέρνηση να κάνουμε στη χώρα τοπικά πολεοδομικά σχέδια, έτσι ώστε να επιλύσουμε μια σειρά από ζητήματα και παθογένειες της χώρας, που είναι οι χρήσεις γης, οι όροι δόμησης, ζητήματα που έχουν να κάνουν με την περιβαλλοντική προστασία, την εκτός σχεδίου δόμηση και την οριοθέτηση των οικισμών. Γιατί την οριοθέτηση των οικισμών; Γιατί ουσιαστικά, με βάση τις αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας, τα όρια έχουν κριθεί ανυπόστατα. Είπαμε λοιπόν, για να υπάρχει μια ασφάλεια δικαίου στον πολεοδομικό σχεδιασμό, να καταθέσουμε ένα προεδρικό διάταγμα με προδιαγραφές. Άρα, αυτό το Προεδρικό διάταγμα καθορίζει τις προδιαγραφές, με τις οποίες θα οριοθετηθούν οι οικισμοί από τα τοπικά πολεοδομικά σχέδια. Αυτές οι προδιαγραφές δεν είναι άμεσα εφαρμοστέες. Δεν ξυπνήσαμε δηλαδή μία μέρα και άλλαξε το καθεστώς που ισχύει στη δόμηση στους οικισμούς. Αυτό το Προεδρικό Διάταγμα δίνει στο υπουργείο και στους μελετητές που έχει επιλέξει τον τρόπο και τη μεθοδολογία και τα επιστημονικά κριτήρια με τα οποία θα πάνε οι μελετητές σε κάθε οικισμό, θα καταγράψουν τα πραγματικά δεδομένα». Σημείωσε δε ότι 11.000 είναι περίπου οικισμοί που αυτή τη στιγμή βρίσκονται σε ένα καθεστώς ανασφάλειας, η οποία ανασφάλεια έχει προκύψει λόγω της οριοθέτησης των νομαρχών.
ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΗ ΑΝΤΙΛΗΨΗ
«Το Π.Δ. 194/2025, που αφορά στην οριοθέτηση των οικισμών κάτω των 2.000 κατοίκων, γυρίζει τη χώρα κυριολεκτικά έναν αιώνα πίσω. Οικόπεδα που μέχρι πρότινος θεωρούνταν άρτια και οικοδομήσιμα, πλέον καθίστανται αγροτεμάχια», υποστήριξε ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, Νίκος Ανδρουλάκης, σε δήλωσή του για τη σχετική ρύθμιση που αφορά τους μικρούς οικισμούς κάτω των 2.000 κατοίκων. Ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ επισήμανε με έμφαση, ότι ο «αποκλεισμός των χιλιάδων μικρών ιδιοκτησιών από την οικοδομησιμότητα, συντείνει στην οικονομική πίεση που υφίστανται τα νοικοκυριά και οδηγεί σε περαιτέρω απαξίωση της περιουσίας τους». Μάλιστα επέκρινε την κυβέρνηση, πως «συντάσσεται με τα προνόμια των λίγων και πλήττει τους πολλούς και μικρούς ιδιοκτήτες, με τις αιφνιδιαστικές πολιτικές της, ενισχύονται οι τάσεις ερήμωσης και πληθυσμιακής κατάρρευσης της ελληνικής υπαίθρου, την ώρα που η χώρα μας έχει ανάγκη από πολιτικές δημογραφικής και αναπτυξιακής αναγέννησης. Και όλα αυτά, χωρίς καμία διαβούλευση και διάλογο με τις τοπικές κοινωνίες».
Το ΠΑΣΟΚ είναι το κόμμα της αντιπολίτευσης το οποίο αντέδρασε πιο έντονα από όλα τα υπόλοιπα και τουλάχιστον 10 βουλευτές του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης έχουν κάνει παρεμβάσεις, θεωρώντας καταστροφικό για την περιφέρεια το εν λόγω Προεδρικό Διάταγμα. Κι όπως αναφέρουν χαρακτηριστικά «για πολλούς συμπολίτες μας η δυνατότητα αυτής της μικρής ιδιοκτησίας αποτελεί και το τελευταίο καταφύγιο για την παραμονή τους στον τόπο τους».
ΚΑΙ ΟΙ «ΓΑΛΑΖΙΟΙ»
Όμως το Προεδρικό Διάταγμα έχει προκαλέσει αντιδράσεις κι εντός της Κοινοβουλευτικής Ομάδας της Νέας Δημοκρατίας. Οι βουλευτές της περιφέρειας του κυβερνώντος κόμματος έχουν δεχθεί οχλήσεις από τους ψηφοφόρους τους, οι οποίοι ανησυχούν για τις περιουσίες τους. Η απώλεια δόμησης για χιλιάδες οικοπεδούχους δεν είναι και η καλύτερη δυνατή εξέλιξη, καθώς σύμφωνα με τους κτηματομεσίτες θα υπάρξει ραγδαία πτώση στην αξία των οικοπέδων, που μπορεί να φτάσει έως και το 90%. Για παράδειγμα, ένα οικόπεδο που μέχρι πρότινος κοστολογούνταν στις 100.000 ευρώ, πλέον υποβαθμίζεται σε επίπεδο χωραφιού, με εκτιμώμενη αξία μόλις 10.000 ευρώ.
Θα πρέπει να επισημανθεί, ότι οι νέες διατάξεις δεν τίθενται σε άμεση ισχύ, αλλά εφαρμόζονται μέχρι την έκδοση Προεδρικού Διατάγματος οριοθέτησης εκάστου οικισμού, με εξαίρεση την απαγόρευση ανέγερσης βιομηχανικών και βιοτεχνικών εγκαταστάσεων για τις οποίες απαιτείται η διεξαγωγή Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, εκτός των ορίων των οικισμών και σε απόσταση έως και 500 μέτρα περιμετρικά αυτών. Μέχρι τότε εφαρμόζονται οι αντίστοιχες για κάθε είδος οικισμού πολεοδομικές διατάξεις. Σε αυτό το μεσοδιάστημα αναμένεται η αντίδραση των «γαλάζιων» βουλευτών, με την κατάθεση ερώτησης προς τον αρμόδιο υπουργό.
