Μπορούσε η Τουρκία να καταλάβει όλη την Κύπρο το 1974;

Συντάκτης: Κωνσταντίνος Κόλμερ*
Πηγή: slpress.gr

Η Κύπρος βρέθηκε στην προεκλογική ατζέντα των δημοτικών εκλογών της Τουρκίας κι ο υποψήφιος δήμαρχος Κωνσταντινουπόλεως, Μουράτ Κουρούμ, προστατευόμενος του Ερντογάν, ο οποίος ηττήθηκε από τον Ιμάμογλου, ήταν (και είναι) υπέρ της αναγνώρισης «τουρκικού κράτους βορείου Κύπρου» – όπερ άσχετο.

Τη στιγμή που η Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας ανέβασε τα επιτόκια στο 50% για να αναχαιτίσει τον καλπάζοντα πληθωρισμό της οικονομίας, όταν εις όλα τα μέρη του κόσμου συζητούν τη μείωση των επιτοκίων και η κυπριακή κυβέρνηση του Νίκου Χριστοδουλίδη πρωτοστατεί μαζί με τους Αμερικανούς για την παροχή επισιτιστικής βοήθειας στους Παλαιστινίους της Λωρίδας της Γάζας, η αναφορά Κουρούμ στην Κύπρο ήταν/είναι τουλάχιστον πρόκληση.

Νωρίτερα, ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν αναφέρθηκε σε σχέδιο ολοσχερούς καταλήψεως της Κύπρου από τον τουρκικό στρατό, που κατ’ αυτόν «καλόν θα ήταν να είχε πραγματοποιηθεί» το 1974. «Στην πραγματικότητα», είπε ο Ερντογάν, σε σύναξη στρατοκρατών της γείτονος, «αν είχαμε εισβάλλει (τότε) στα νότια της Κύπρου, η Μεγαλόνησος θα ήταν σήμερα δική μας».

Όχι μόνο το βόρειο τμήμα, το κατεχόμενο υπό της Τουρκίας, αλλά κι η διεθνώς αναγνωρισμένη Κυπριακή Δημοκρατία, κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ενώσεως σήμερα, θα έπαυε να υπάρχει. Η Τουρκία ως εγγυήτρια της ανεξαρτησίας της Κύπρου, εισέβαλε – υποτίθεται – για να προστατεύσει το 1974 την ανεξαρτησία της, αλλ’ έκτοτε αρνείται να την αποκαταστήσει και ζητεί διχοτόμηση της Κύπρου με δύο κράτη: ένα ισλαμικό και το άλλο χριστιανικό, που θα έλεγε ο Σάμιουελ Χάντιγκτον (1927-2008).

Επειδή όμως η κομπορρημοσύνη, όπου επιδίδεται συχνά ο Ερντογάν, έχει λησμονήσει τα όσα έγιναν το θέρος του 1974 και εν τέλει, απέτρεψαν την κατάληψη ολοκλήρου της νήσου από τους Τούρκους, οι οποίοι είχαν παραιτηθεί εξ αυτής απ’ την εποχή του Κριμαϊκού Πολέμου (1853-1856) αλλά και το 1920 με τη Συνθήκη των Σεβρών, χρειάζεται να υπενθυμίσουμε τα γεγονότα.

ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΙ ΚΑΙ ΒΡΕΤΑΝΟΙ

Τρεις μεγάλες δυνάμεις αναμίχθηκαν στην εισβολή και κατάληψη του 38% της Κύπρου απ’ την Τουρκία το 1974: Η Μεγάλη Βρετανία, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Σοβιετική Ένωση. Δευτερευόντως δε και η ελληνική χούντα, η οποία με προτροπή της αμερικανικής μυστικής υπηρεσίας CIA προσπάθησε να απαλλαγεί από το νόμιμο πρόεδρο της Κύπρου, αρχιεπίσκοπο Μακάριο. Ενορχηστρωτής της συνωμοσίας υπήρξε ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Χένρι Κίσινγκερ που θεωρούσε τον Μακάριο ως… κρυπτοκομμουνιστή! Μπορεί ο αρχιεπίσκοπος να είχε πολλά ελαττώματα, αλλά μόνο κομμουνιστής δεν ήταν. Ετέρα ήταν η αιτία που έχει σχέση με τα συμβαίνοντα σήμερα στην Εγγύς Ανατολή…

Με εντολή του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας της Τουρκίας, ο πρωθυπουργός Ετσεβίτ αποφάσισε στρατιωτική εισβολή στο βόρειο τμήμα της Κύπρου, την Καρπασία – ένα μικρό απροστάτευτο θύλακα, χωρίς αντίσταση. Κατά την απόβαση όμως επικράτησε το σχετικό χάος με την απειρία του τουρκικού στρατού, αλλά κι η βρετανική κυβέρνηση ανησύχησε για την ακεραιότητα των κυριάρχων βάσεων της, στο Ακρωτήρι και τη Δεκέλεια.

Στις 04.20 της 20^ης Ιουλίου 1974, ο Κίσινγκερ κάλεσε το Βρετανό υπουργό Εξωτερικών Τζέημς Κάλαχαν να του ανακοινώσει ότι τα τουρκικά στρατεύματα αποβιβάσθηκαν στην Κύπρο. Ο Βρετανός πρωθυπουργός Χάρολντ Ουίλσον προσπάθησε να επικοινωνήσει με την ελληνική και την τουρκική κυβέρνηση, συστήνοντας αυτοσυγκράτηση ως και με τους Σοβιετικούς, για να αποφύγει την κλιμάκωση της κρίσεως. Ανταπόκριση δε βρήκε. Συμβουλεύτηκε τότε τον αρχηγό του βρετανικού Γενικού Επιτελείου στρατάρχη Μίκαελ Κάρβετ κι αυτός συνέστησε άμεση ενίσχυση της αεροπορίας RAF στις δύο βάσεις στην Κύπρο. Συγχρόνως, ο βρετανικός στόλος της Μεσογείου διατάχθηκε να πλεύσει προς τη νοτιοανατολική Μεσόγειο.

Οι φρεγάτες «Ανδρομέδα», «Ερμής» και «Rhyl», περιπολούσαν κοντά στη Δεκέλεια, έτοιμες να εκκενώσουν τη βάση που απειλείτο από τους Τούρκους και να διασώσουν τους Βρετανούς πολίτες και Νορβηγούς ειρηνοφύλακες του ΟΗΕ που είχαν καταφύγει εκεί. Πολύ σύντομα ο Κάλαχαν εννόησε ότι η Τουρκία δεν παίρνει από λόγια και ετοιμάσθηκε να κηρύξει… πόλεμο εναντίον χώρας μέλους του ΝΑΤΟ – όπερ παράδοξον.

Η αμερικανική πολιτική διέφερε της βρετανικής στην Κύπρο. Διευθύνονταν από τη CIA και τον Κίσινγκερ, εξ αιτίας των προβλημάτων του προέδρου Ρίτσαρντ Νίξον με την υπόθεση Watergate. Επέτυχε να αντικαταστήσει τον κινηματία πρόεδρο Σαμψών, με τον «προσωρινό» Γλαύκο Κληρίδη, καθώς ο νόμιμος Μακάριος είχε διαφύγει στη Μάλτα και μετά στο Λονδίνο.

Ο ΑΙΦΝΙΔΙΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΧΟΥΝΤΑΣ

Η χουντική κυβέρνηση των Αθηνών κατελήφθη εξ’ απήνης καθώς είχε διαβεβαιώσεις του σταθμάρχη της CIA στην Αθήνα ότι οι Τούρκοι δε θα αντιδρούσαν στο κίνημα κατά του Αρχιεπισκόπου κι είχε μόλις τέσσερις ετοιμοπόλεμες από τις 12 μεραρχίες του ελληνικού στρατού. Έτσι αναγκάσθηκε ν’ αποσύρει και τα τέσσερα σύγχρονα ελληνικά υποβρύχια από τα κυπριακά νερά και να μην αξιοποιήσει τα δύο σμήνη F-4 που μόλις είχε αποκτήσει. Οι Τούρκοι πάλι βύθισαν ένα αντιτορπιλικό τους που το εξέλαβαν ως εχθρικό κοντά στην Κύπρο, αλλά προώθησαν τα στρατεύματα των προς τη Λευκωσία, πέριξ του αεροδρομίου της οποίας διεξήχθησαν σφοδρές μάχες με την ελληνοκυπριακή Εθνοφρουρά που είχε αναλάβει δυνάμεις μετά το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου.

Ο 6^ος αμερικανικός στόλος ήταν παρών στα νερά της Κύπρου, με το αεροπλανοφόρο «Φόρρεσταλ», έξι αντιτορπιλικά, τη ναυαρχίδα το καταδρομικό «Λιτλ Ροκ» και το αποβατικό σκάφος Inchon στο οποίο επέβαιναν 1.200 πεζοναύτες. Οι Σοβιετικοί δε βράδυναν ν’ αναμιχθούν στην κυπριακή κρίση. Έστειλαν το στόλο της Μαύρης Θάλασσας στη Μεσόγειο κι έθεσαν σε ετοιμότητα επτά αερομεταφερόμενες μεραρχίες.

Το πλέον παράδοξο επεισόδιο της τουρκικής εισβολής ήταν, όταν οι Βρετανοί απείλησαν τους Τούρκους με πυρηνικά όπλα, εάν αυτοί έπλητταν τις βρετανικές βάσεις στο Κυπριακό έδαφος, τις οποίες υπεστήριζαν με τη φρεγάτα Brighton και μία «ομάδα δράσεως» απ’ το Γιβραλτάρ, στις 21 Ιουλίου 1974.

Ο ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΣ

Καθώς ο πόλεμος μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας αποσοβήθηκε απ’ τη διαμεσολάβηση του Αμερικανού υφυπουργού Εξωτερικών Σίσκο, με τ’ αλλεπάλληλα ταξίδια στην Αθήνα και Άγκυρα, συνάφθηκε μία προσωρινή εκεχειρία, αφού εν τω μεταξύ έγινε πολιτική μεταβολή στην Αθήνα, όπου αφίχθηκε εκ Παρισίων ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, που απ’ το 1958 είχε δηλώσει στο ΝΑΤΟ ότι «η Ελλάς ουδέποτε θα υπερασπίζετο στρατιωτικά την Κύπρο»!

Οι Αμερικανοί αντιτίθεντο στην απόσυρση των τουρκικών δυνάμεων από την Κύπρο και ο στρατηγός Ντάβος διοικητής του 3^ου Σώματος Στρατού στη βόρειο Ελλάδα διατήρησε μάχιμους τους Έλληνες αξιωματικούς που δε συμφωνούσαν την άνευ όρων εκεχειρία. Τα υπόλοιπα επεισόδια του Αττίλα Ι είναι γνωστά από τις άκαρπες διαπραγματεύσεις Ελλάδος-Τουρκίας στη Γενεύη.

Με την παραβίαση της εκεχειρίας στις 14 Αυγούστου και την άφιξη 30.000 Τούρκων στρατιωτών στην Κύπρο ξεκίνησε ο 2^ος Αττίλας, κατόπιν άρνησης του Έλληνος υπουργού Εξωτερικών Γεωργίου Μαύρου στη Γενεύη ν’ αξιοποιήσει τη μεσολάβηση των Σοβιετικών για την επίλυση του Κυπριακού. Είχε περάσει σχεδόν ένας μήνας και τίποτε δεν είχε γίνει από πλευράς της κυβερνήσεως Καραμανλή, για την ενίσχυση των Ελληνοκυπρίων στον αγώνα κατά των Τούρκων εισβολέων.

Η ΑΠΟΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΚΑΛΑΧΑΝ

Το σημερινό ερώτημα είναι αν η Τουρκία θα μπορούσε να καταλάβει ολόκληρη την Κύπρο τη 14^η Αυγούστου ‘74, όταν παραβίασε την εκεχειρία και προώθησε τα τανκς μέχρι της σημερινής γραμμής κατοχής (Αττίλα ΙΙ) και τούτο διότι είχε την έγκριση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, για κατάληψη «ζωτικού χώρου» χάριν των Τουρκοκυπρίων αλλ’ όχι ολοκλήρου της νήσου. Στερείτο όμως η Τουρκία των στρατιωτικών δυνάμεων να διευρύνει το μέτωπο εάν είχε ν’ αντιμετωπίσει και τις βρετανικές δυνάμεις στην Κύπρο, την αμερικανική εναέρια υπεροχή και την υποτιθεμένη πίεση των Σοβιετικών στον Καύκασο.

Όπως δήλωσε αργότερα ο υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ, Τζέημς Σλέσινγκερ, η Τουρκία υπερέβη τα «εσκαμμένα» που ήταν έτοιμοι να αποδεχθούν οι σύμμαχοι στο κυπριακό έδαφος και σταμάτησε την προέλαση στο νότο, μόλις κατέλαβε την Αμμόχωστο. Ως προειδοποίησε τότε ο Κάλαχαν τον «πορθητή» Ετσεβίτ: «Σήμερα, η Δημοκρατία της Κύπρου είναι όμηρος του τουρκικού στρατού, αλλά στο μέλλον η Τουρκία θα ανακαλύψει ότι είναι αιχμάλωτος της Κύπρου».

«Υπόθεση εργασίας» παραμένει τι θα συνέβαινε εάν εξακολουθούσαν οι Τούρκοι τις επιχειρήσεις για να καταλάβουν ολόκληρη την Κύπρο. Η υπεροχή των Αγγλοσαξόνων στη θάλασσα και τους αιθέρες της Κύπρου θα μπορούσε να ματαιώσει την τουρκική επιχείρηση. Το ΝΑΤΟ (του κ. Γεραπετρίτη) πάντως πέτυχε την καταστροφή της Μεγαλονήσου και προξένησε κύμα φυγής 200.000 Ελληνοκυπρίων προσφύγων νοτίως της γραμμής Αττίλα ΙΙ. Σήμερα, το Κυπριακό είναι το μεγαλύτερο εμπόδιο στην εξομάλυνση των σχέσεων της Τουρκίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η προφητεία Κάλαχαν του 1974 άρχισε να επαληθεύεται…

*Ο Κωνσταντίνος Κόλμερ γεννήθηκε στην Αθήνα, όπου σπούδασε νομικά και οικονομικά. Εργάσθηκε ως δημοσιογράφος σε αθηναϊκές εφημερίδες και ανταποκριτής ξένου Τύπου επί 45ετία. Σήμερα είναι οικονομικός αναλυτής και συγγράφει ένα επίκαιρο βιβλίο πολιτικοοικονομικού περιεχομένου κάθε χρόνο. Το επόμενο θα είναι αφιερωμένο στον γεωπολιτικό ρόλο της Ελλάδος στην περιοχή της νοτιοανατολικής Μεσογείου.