Συντάκτης: Anne-Sophie Gayet
Μετάφραση: Μαριάνθη Πελεκανάκη
Πηγή: EURACTIV.com
Η τελευταία ακροαματική διαδικασία για το σκάνδαλο Pfizergate αναβλήθηκε για τις 6 Δεκεμβρίου από βελγικό δικαστήριο, προκειμένου να δοθεί στα μέρη πρόσθετος χρόνος για να εξετάσουν ορισμένες πτυχές της υπόθεσης. Η εν λόγω απόφαση ενδέχεται να είναι εξαιρετικά ανακουφιστική για την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, η οποία βρίσκεται εν μέσω της προεκλογικής της εκστρατείας λόγω των ευρωεκλογών του Ιουνίου.
Τον Απρίλιο του 2021, οι New York Times έφεραν στο φως το σκάνδαλο του «Pfizergate», αποκαλύπτοντας ότι η φον ντερ Λάιεν είχε διαπραγματευτεί σύμβαση για 1,8 δισεκατομμύρια δόσεις εμβολίου COVID-19 κατά τη διάρκεια της πανδημίας με το διευθύνοντα σύμβουλο της Pfizer, Άλμπερτ Μπουρλά, μέσω μηνυμάτων στο κινητό τηλέφωνο που παραμένουν μέχρι σήμερα αδιευκρίνιστα.
Τον Ιούνιο του 2022, ο Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η διαπραγμάτευση της σύμβασης ήταν μια περίπτωση «κακοδιοίκησης». Η εφημερίδα New York Times παρέπεμψε την εν εξελίξει υπόθεση στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) το Φεβρουάριο του 2023.
Τον Απρίλιο του 2023, ο Φρεντερίκ Μπαλντάν, Βέλγος λομπίστας που ειδικεύεται στις εμπορικές σχέσεις Κίνας-ΕΕ, υπέβαλε καταγγελία κατά της φον ντερ Λάιεν σε δικαστή στη Λιέγη, κατηγορώντας την για σφετερισμό καθηκόντων και τίτλων, καταστροφή δημόσιων εγγράφων, παράνομη ανάληψη καθηκόντων και διαφθορά. Η καταγγελία αφορά στη διαπραγμάτευση από τη φον ντερ Λάιεν και το διευθύνοντα σύμβουλο της Pfizer μέσω SMS της τρίτης σύμβασης αγοράς εμβολίων το Μάιο του 2021. Ο Βέλγος λομπίστας πιστεύει, ότι ο τρόπος με τον οποίο διεξήχθησαν αυτές οι συζητήσεις έβλαψε τα δημοσιονομικά της χώρας του και την εμπιστοσύνη στα θεσμικά όργανα της ΕΕ.
Μιλώντας σε συνέντευξη Τύπου με το δικηγόρο του το Σάββατο 18 Μαΐου, ο Μπαλντάν πρόσθεσε ότι η φον ντερ Λάιεν δεν είχε συμμορφωθεί με τον κώδικα δεοντολογίας των Ευρωπαίων Επιτρόπων και ότι η ασυλία της θα έπρεπε, ως εκ τούτου, να είχε αρθεί. Ωστόσο, εξακολουθεί να είναι στη θέση της και μάλιστα διεκδικεί δεύτερη θητεία. Εκτός από τα ζητήματα στη διαδικασία διαπραγμάτευσης, κατήγγειλε επίσης την έλλειψη σαφήνειας των συμβάσεων και τη μη δημοσιοποίησή τους για λόγους εμπορικού απορρήτου, γεγονός που έρχεται σε ευθεία αντίθεση με τις Συνθήκες της ΕΕ, οι οποίες κατοχυρώνουν το δικαίωμα στη διαφάνεια.
Αρκετές ενώσεις, πολιτικά κόμματα, ευρωπαίοι πολίτες και κράτη – μέλη, όπως η Ουγγαρία και η Πολωνία (υπό την προηγούμενη κυβέρνηση του PiS), έχουν προσχωρήσει επίσης στην καταγγελία.
Τον περασμένο μήνα, το Euractiv ανέφερε ότι η ακρόαση επρόκειτο να πραγματοποιηθεί στις 17 Μαΐου. Εκεί επρόκειτο να ακουστούν οι ενάγοντες, η φον ντερ Λάιεν, ο Μπουρλά, τόσο η Pfizer Inc. όσο και η Pfizer Hungary, και η BIONTECH. Μία από τις αποφάσεις που αναμένονταν ήταν, αν ο Βέλγος ανακριτής ή η EPPO είχε αρμοδιότητα επί της καταγγελίας που υποβλήθηκε στη Λιέγη.
ΔΙΑΜΑΧΗ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥ ΒΕΛΓΟΥ
ΔΙΚΑΣΤΗ ΚΑΙ ΤΗΣ EPPO
Στην ακροαματική διαδικασία της Παρασκευής 17/5 που πραγματοποιήθηκε κατόπιν αιτήματος της EPPO, δεν παρέστησαν αυτοπροσώπως η φον ντερ Λάιεν και ο Μπουρλά, οι οποίοι εκπροσωπήθηκαν από τους δικηγόρους τους. Οι ενάγοντες, οι εναγόμενοι, οι δικηγόροι τους, ο Βέλγος ανακριτής και η EPPO, η οποία είχε αναλάβει τη βελγική καταγγελία τον περασμένο Ιούνιο, υπεβλήθησαν στην ακροαματική διαδικασία ενώπιον του Chambre du Conseil του Πρωτοδικείου της Λιέγης.
Σύμφωνα με κανονισμό του Συμβουλίου, η EPPO (Ευρωπαϊκή Εισαγγελία) είναι αρμόδια για υποθέσεις που αφορούν ζημία στον προϋπολογισμό της ΕΕ. Ωστόσο, πηγές προσκείμενες στην υπόθεση ανέφεραν στο Euractiv τον περασμένο μήνα, ότι ο ίδιος ο Βέλγος ανακριτής αμφισβητεί τη δικαιοδοτική της αρμοδιότητα σε αυτή την υπόθεση. Κατά την άποψη του Μπαλντάν, η EPPO είναι μια «ελλιπής δομή», διότι ο κανονισμός που τη δημιούργησε είναι ασαφής, ιδίως όσον αφορά τον τομέα των αρμοδιοτήτων, ενώ δεν εγκρίθηκε ομόφωνα από όλα τα κράτη – μέλη. Επιπλέον, πιστεύει ότι η παρέμβαση του EPPO δε σέβεται την αρχή της επικουρικότητας, όταν δηλαδή το εθνικό δίκαιο πρέπει να υπερισχύει του δικαίου της ΕΕ, εάν το πρώτο είναι καλύτερα προσαρμοσμένο και αποτελεσματικότερο.
Την Παρασκευή 17/5, το δικαστήριο αποφάσισε να αναβάλει την ακροαματική διαδικασία για να δώσει χρόνο σε όλα τα μέρη να σκεφτούν περαιτέρω τα ζητήματα της αρμοδιότητας, της ασυλίας της φον ντερ Λάιεν και του ενδιαφέροντος και της ποιότητας των προσφυγών των εναγόντων, όπως ειπώθηκε κατά τη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου.
Σε δελτίο Τύπου που δημοσιεύθηκε μετά την ακρόαση, η EPPO δήλωσε ότι επιβεβαίωσε τον Οκτώβριο του 2022 ότι είχε ξεκινήσει έρευνα σχετικά με την απόκτηση των εμβολίων και ότι, σύμφωνα με τη βελγική ποινική διαδικασία, η καταγγελία που υποβλήθηκε στο Βέλγιο το 2023 είχε διαβιβαστεί σε αυτήν.
Στη συνέχεια, η EPPO κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η βελγική καταγγελία εμπίπτει στην αρμοδιότητά της και ότι εναπόκειται σε αυτήν «να λάβει θέση σχετικά με τη νομιμότητα των καταγγελιών που υποβλήθηκαν στον ανακριτή της Λιέγης» καθώς και ότι το βελγικό Chambre du Conseil θα πρέπει, σύμφωνα με τους κανονισμούς του Συμβουλίου, «να αποφασίσει σχετικά».
Για να δικαιολογήσει την αρμοδιότητά της, η EPPO αναφέρει ότι μπορεί να ασχοληθεί με υποθέσεις που επηρεάζουν τον προϋπολογισμό της ΕΕ. Ωστόσο, στα τέλη Απριλίου, η φον ντερ Λάιεν δήλωσε κατά τη διάρκεια της συζήτησης μεταξύ των υποψηφίων επικεφαλής της ΕΕ στο Μάαστριχτ ότι τα κονδύλια για την αγορά των εμβολίων προέρχονται από τα ίδια τα κράτη – μέλη, σύμφωνα με τα όσα υπογράμμισαν οι ενάγοντες. Η EPPO σημειώνει ωστόσο, ότι έχει επισημάνει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, επανειλημμένα, την «έλλειψη συμμόρφωσης με τον κανονισμό ίδρυσης της EPPO της βελγικής ποινικής διαδικασίας, η οποία περιλαμβάνει έναν ανακριτή που διεξάγει ολόκληρη έρευνα με πλήρεις ανακριτικές εξουσίες».
«Μία από τις συνέπειες αυτής της μη συμμόρφωσης είναι ότι εκκρεμούν πλέον χωριστές διαδικασίες ενώπιον διαφορετικών δικαστικών οργάνων για καταγγελίες που προέρχονται από το ίδιο σύνολο γεγονότων», κατέληξε ο ευρωπαϊκός φορέας.
Το Δεκέμβριο 2024, το βελγικό δικαστήριο θα πρέπει να αποφασίσει αν η EPPO είναι αρμόδια και συνεπώς η έρευνα του Βέλγου ανακριτή πρέπει να κλείσει ή αν ο Βέλγος δικαστής είναι αρμόδιος για την εν λόγω υπόθεση.
Το σκάνδαλο αποτελεί ένα μαύρο σύννεφο πάνω από τη φον ντερ Λάιεν, καθώς τώρα βρίσκεται κατά την προεκλογική της εκστρατεία για μια δεύτερη θητεία ως πρόεδρος της Επιτροπής.
